NEM 3, oktober 2005 - Internationale Vereniging voor Neerlandistiek

grond en het tijdsklimaat (Walter Gobbers), de historische en sociale contextualisering
van de Vlaamse literator (Els Witte), overzichten van de poëzie (Ada
Deprez), de roman (Karel Wauters), de toneelletterkunde en de theaterpraktijk
(Frank Peeters), Gezelle en zijn West-Vlaamse school (Jan J.M. Westenbroek),
de Frans-Belgische literatuur en haar ‘Vlaamse school’ (Christian Berg), de
kritiek en het essay (Walter Gobbers). In enkele gevallen, zoals bijvoorbeeld met
het mooie overzicht van de negentiende-eeuwse Vlaamse toneelliteratuur,
worden hier voor het eerst syntheses aangeboden. De redacteurs, Ada Deprez,
Walter Gobbers en Karel Wauters, kozen echter met omzichtigheid voor de titel
Hoofdstukken uit de geschiedenis van de Vlaamse letterkunde in de negentiende eeuw.
Hiermee worden de pretenties ingeperkt en de afstand duidelijk gemaakt tussen
de oorspronkelijke opzet en het finale resultaat. Toch bleef er veel van het eerste
concept behouden. Denken we maar aan de cultuurhistorische en sociologische
inbedding, de aandacht voor tijdschriften en individuele auteurs, de traditionele
periodisering (romantiek en realisme) en de vlotte ordening van auteurs in
‘generaties’ en volgens een hiërarchie van ‘hoofdfiguren’ en ‘secundaire figuren’.
Voor de redacteurs lijken die keuzes haast vanzelfsprekend. Overigens zijn de
Hoofdstukken het resultaat van hun jarenlange activiteit in het studiedomein van
de Vlaamse literatuur van de negentiende eeuw. Ze hebben met voorstudies en
met de ontsluiting van bronnenmateriaal hun stempel op die studie gedrukt. De
drie delen hebben dan ook, alle beperkingen in acht genomen, het karakter van
een afronding waarmee een generatie onderzoekers een stand van zaken formuleren.
Als specialisten geven ze ook hun visie op de manier waarop het tot een
herwaardering van die literatuur zou kunnen of moeten komen. Ze wijzen
domeinen aan voor verder onderzoek. De opname van een introductie op de
Frans-Belgische literatuur in een overzicht van de Vlaamse literatuur in de
negentiende eeuw opent ook nieuwe perspectieven.
De bijdragen zijn stuk voor stuk goed gedocumenteerd. De bibliografische
wegwijzers zijn van onschatbare waarde en daarom alleen al is het een
gelukkige beslissing geweest om ze te publiceren. De documentatie zal ontegensprekelijk
nog lang haar nut bewijzen. Talrijke teksten en schrijvers worden hier
uit de vergeethoek gehaald en als lezer is men voortdurend geneigd de redacteurs
bij te treden in hun poging om een letterkunde te herwaarderen die in het
verleden al te stiefmoederlijk is behandeld. De argumentatie die hiervoor wordt
gebruikt, en uiteindelijk ook de literatuurwetenschappelijke methode die eraan
ten grondslag ligt, zijn wel voor discussie vatbaar. Afgezien van uitzonderingen
en verschillen tussen de diverse bijdragen, zijn de Hoofdstukken gedragen door
de idee dat de Vlaamse literatuur van de negentiende eeuw, met een haast
onoverzichtelijke massa teksten en een klein legioen schrijvers, interessant
materiaal bevat dat zich vooral leent voor (literair-) historisch en sociologisch
onderzoek, maar als literatuur toch tekortschiet. Al in de inleiding van het eerste
deel geven de redacteurs zelf toe dat de Vlaamse literatuur van na 1886 ‘veel
aantrekkelijker, want artistiek waardevoller’ (1, VI) is. Ze zoeken hierin zelfs een
verklaring voor het feit dat de Vlaamse literatuur uit de decennia vóór 1886 zo
weinig is onderzocht. De contextualisering en de vergelijking met de buiten-
79