NEM 3, oktober 2005 - Internationale Vereniging voor Neerlandistiek

Wim Rutgers, eerder verschenen bij dezelfde uitgever. Maar ook werk van
sommige Nederlandse schrijvers over het Caraïbisch gebied werd uit deze
bloemlezing weggelaten: ‘Nederlandse schrijvers die zich permanent in
Suriname of op de Antillen vestigden en zo hun lot verbonden, zijn geen
passanten’, schrijven de samenstellers in hun inleiding (19). Hetzelfde geldt
grosso modo voor auteurs over de West die er nooit geweest zijn, zoals
Nicolaas Beets en Bernard ter Haar.
De samenstellers benadrukken de grote verschillen tussen Suriname
enerzijds en de Nederlandse Antillen en Aruba anderzijds, maar hebben toch
gekozen voor een gezamenlijke bloemlezing (of heeft de uitgever dat gedaan?)
omdat het allebei Nederlands-West-Indische koloniën waren (18): het Nederlands
perspectief, de Nederlandse beeldvorming gaf de doorslag. Vandaar ook
dat ze de bundel niet geografisch maar chronologisch hebben ingericht. Daar
is natuurlijk wel iets voor te zeggen, maar ik had toch liever twee bloemlezingen
gezien, juist omdat de voormalige overzeese gebiedsdelen zo
verschillen.
Na de inleiding waarin de samenstellers hun criteria voor opneming uiteenzetten,
een kort historisch overzicht bieden en de opgenomen geschriften in
vier historische perioden onderbrengen en typeren, volgen de teksten, te
beginnen bij een verslag aan de Staten-Generaal van A. Cabeliau uit 1597 en
eindigend met het verhaal Het stempel van Lisette Lewin uit 2003. Wie A.
Cabeliau was (een zeekapitein die in 1598 de eerste Nederlandse expeditie naar
de ‘Wilde Kust’ leidde) en Lisette Lewin is, kun je vinden in de alfabetisch
gerangschikte biografieën achterin het boek, en wat de herkomst is van de
teksten in de chronologisch geordende verantwoording, ook achterin (het
verhaal van Lisette Lewin blijkt overigens tot voor deze bloemlezing ongepubliceerd,
dus het vinden van het origineel zou wel eens lastig kunnen blijken).
Uit het voorbeeld van Cabeliau valt al op te maken dat de samenstellers,
evenals Nieuwenhuys in zijn bloemlezingen van Indisch-Nederlandse letterkunde,
het begrip ‘literatuur’, althans tot ongeveer 1800, breed opvatten: ook
reisverslagen, dagboeken, scheepsjournalen, ambtelijke stukken en zo meer
rekenen zij daartoe. Daardoor zijn ook fragmenten van Joannes de Laet (1634),
Gerard Brandt (1678), W.R. van Hoëvell (1854) en H. van Kol (1904)
opgenomen. Een andere verbreding van het begrip ‘literatuur’ is de
aanvaarding van de detectiveroman; zo werd een fragment gekozen uit
Verborgen angels van Ivans (1930).
Een bloemlezing beantwoordt aan zijn doel, lijkt mij, als ze representatief is
en tot verdere lectuur stimuleert. Wat mij betreft zijn die doelen alleszins
gehaald want de samenstellers hebben heel wat weinig bekende teksten weten
op te diepen en vooral de historische teksten zijn verrassend – al kun je je
natuurlijk afvragen waarom W.F. Hermans (De laatste resten tropisch Nederland,
1969) en Joop van den Broek (Afrekening in Paramaribo, 1981) er niet in staan.
Maar laten we maar genieten van wat er wel in staat.
– Dick Boukema
81