NEM 3, oktober 2005 - Internationale Vereniging voor Neerlandistiek

zullen worden verbloemd en dat er nieuwe feiten en inzichten zullen worden
gepresenteerd. Het lijkt allemaal wat veel van het goede voor een boekje dat in
112 pagina’s alle belangrijke gebeurtenissen uit de vaderlandse geschiedenis aan
de orde wil laten komen van de hunnenbedbouwers tot en met de vijftigste
verjaardag van Johan Cruijff. Het boek is niet geïllustreerd en we treffen er
slechts een paar nuttige kaarten in aan. In dat opzicht past het goed in reeksen
zoals de bekende Duitse serie Hauptdaten der Geschichte.
Anders dan Van der Ham nemen Beliën en Van Hoogstraten de tijd voor de
prehistorie. Weliswaar is de eerste bewoning van Nederland in dezelfde mist
gehuld als de moerassen die men hier aantrof, maar toch weten de auteurs van
dat begin een mooi geschreven meeslepend verhaal te maken, waarin steeds de
relatie wordt gelegd met wat er nu nog van die bewoning te vinden is. Een
belangrijk uitgangspunt bij het beschrijven van deze oudste geschiedenis is
blijkbaar geweest wat ze ons nu nog te vertellen heeft. Daarin past het ook om
uit te leggen dat de Betuwe, een streek in Gelderland, is genoemd naar de
Batavieren die daar wellicht hebben gewoond. In een boekje met zo’n geringe
omvang kan men niet gedetailleerd op alles ingaan, maar door een wat uitvoeriger
behandeling van een enkel aspect komt het mistige verleden tot leven. Dat
gebeurt met de nodige diepgang, doordat wordt uitgelegd waarom bepaalde
zaken plaatsvonden en wat er bijzonder aan was. Wat mij bovendien voor de
auteurs inneemt is, dat ze het relaas niet presenteren als een reeks dwingende
feiten, maar dat er ook plaats is voor onzekerheden.
Al snel wordt duidelijk wat de auteurs bedoelen met een nieuwe manier van
kijken, dat wil zeggen het niet verbloemen van het minder fraaie en het
afrekenen met ingesleten mythevorming. Zo wordt bijvoorbeeld de vermeende
culturele invloed van Karel de Grote en zijn Karolingische renaissance naar het
rijk der fabelen verwezen. Het boekje is niet alleen een aaneenschakeling van
belangrijke data en personen. Er is ook plaats ingeruimd voor de middeleeuwse
mentaliteit en de standenmaatschappij waar die uit voortkwam, iets wat men bij
Van der Ham node mist. Binnen de beperkte ruimte die de schrijvers ter
beschikking stond, is een poging gedaan inzicht te geven in het wereldbeeld dat
het menselijk handelen bepaalde. Ook in het hanteren van grenzen zijn de
auteurs ruimer geweest dan Van der Ham; Beliën en Van Hoogstraten menen
dat de middeleeuwse geschiedenis van de Noordelijke Nederlanden niet zonder
die van het zuiden kan.
We zien ook duidelijk dat de auteurs hebben geprobeerd om de Gouden
Eeuw te ontdoen van negentiende-eeuwse romantiek en twintigste-eeuwse
vooroordelen. De handelwijze van het Spaanse bestuur wordt bijvoorbeeld niet a
priori als vijandig afgedaan. Er wordt begrip gekweekt voor beide kanten van het
conflict. Een zwak punt is dat er in de hoofdstukken over de Gouden Eeuw
relatief veel aandacht is voor de economie en te weinig voor mentaliteit en
cultuur. Misschien is dat laatste maar beter ook, want in zoiets als de schilderkunst
hebben de auteurs zich duidelijk niet erg verdiept.
Vooral de passages over de negentiende eeuw heb ik met veel plezier gelezen.
De auteurs hebben ervoor gekozen om te tonen hoe anders Nederland er op den
52