NEM 3, oktober 2005 - Internationale Vereniging voor Neerlandistiek

alles wat nog rest van haar gemakkelijke succes. Nog vergankelijker is het
‘project’ van de kunstenares Irma Breekfelt die ter wille van de verzoening tussen
slavenhandelend Nederland en onderdrukt Suriname zwanger wil worden van
een zwarte man en alle stadia van het negen maanden lange proces breed voor
het voetlicht van de openbaarheid wenst te brengen. Allard is daarbij geronseld
als mediagenieke dokter die zo boeiend weet te vertellen over de ins en outs van
de voortplanting.
Het satirische gehalte van ALVB vereist dat de lezer wordt overtuigd van de
belachelijke en hier en daar ook kwalijke kantjes van onze hedendaagse mediacultuur.
Het probleem is alleen dat wie de moeite neemt om een behoorlijk boek
te lezen, naar alle waarschijnlijkheid geen boodschap zal hebben aan Big Brotherachtige
rommel. De persiflage op het denkbeeldige televisieprogramma
Voormalige Zwarte Slaaf Copuleert Met Voormalige Blanke Meesteres, hoe
hilarisch ook, schiet daarom bij voorbaat aan het doel voorbij.
Hier en daar maakt IJlander de indruk dat zijn hekelende uitbeelding van de
werkelijkheid wortelt in een doorleefd cultuurpessimisme. De rook- en aswolken
van 11 september 2001 die hij op zeker ogenblik laat opstijgen, zouden in dat
geval kunnen gelden als het waarschuwende teken aan de wand. Narcisme,
decennia geleden al aangemerkt als de grote zonde van de late twintigste eeuw,
moet blijkbaar gelden als de misstand waartegen de auteur zich keert. Voor een
dergelijke duiding van de strekking die ALVB mogelijkerwijs bevat, valt het
nodige te zeggen. In weerwil van het absurde lach-of-ik-schietgehalte van Irma
Breekfelts optreden, is de teneur van deze roman in overwegende mate tragisch,
om niet te zeggen melodramatisch. De ingelaste dagboekfragmenten van Femkes
hand zijn allerminst om te lachen en Jennifers zielenpijn laat zich evenmin als
humoristisch kwalificeren. Het personage dat met recht ridicuul mag heten is
Allard, en het is zeker geen toeval dat hij als enige van de drie hoofdfiguren
gespeend is van smoel, profiel en diepte.
De slotsom moet wel zijn dat ALVB een gespleten en ongebalanceerd boek is,
te zwaar en te ernstig om als lichtvoetige zedenschets te dienen, maar ook te
oppervlakkig en afstandelijk om sympathie met de karakters op te kunnen
wekken. Dat is jammer, want IJlander heeft zich tot nu toe laten kennen als een
gedreven romancier, die de gebaande paden behendig wist te vermijden en
vakmanschap wist te verenigen met eigenzinnigheid. Maar aan deze combinatie
van satire en familiegeschiedenis heeft hij zich toch lelijk vertild.
Allard Schröder heeft zijn nieuwe roman Favonius in de ondertitel als ‘een
burgerroman’ gekwalificeerd, alsof hij daarmee wil aangeven dat ook hij zich
geworteld voelt in het negentiende-eeuwse realisme van Tolstoi en tijdgenoten.
Zijn thema is, net als in Anna Karenina, huwelijksbedrog en de wrange vruchten
die dat voor de hoofdpersoon heeft.
Felix Favonius, een welgedane en geslaagde zakenman van achter in de dertig,
bestijgt op zekere dag de trap van de echtelijke woning waarop nog ruim
tweehonderdduizend euro hypotheek rust. Bijna boven stokt zijn tred. Daar ligt
zijn vrouw Vita, haar hoofd op het ontblote onderlijf van Garmer, collega,
69