NEM 3, oktober 2005 - Internationale Vereniging voor Neerlandistiek

sociale cohesie. Wie niet wil wachten op de uitkomsten hoeft in de tussentijd
niet stil te zitten. Onlangs zijn er nogal wat handzame publicaties verschenen
die een overzicht geven van ons verleden of die dieper ingaan op een periode of
op een enkele gebeurtenis. Sommige van die publicaties kregen zelfs het
predikaat bestseller. Net als Bank en De Rooy hebben de samenstellers keuzes
gemaakt. Die keuzes en de consequenties daarvan zijn het belangrijkste thema
van deze kroniek.
Geschiedenis van Nederland
De auteur van Geschiedenis van Nederland, Gijs van der Ham, is conservator van
de afdeling vaderlandse geschiedenis van het Rijksmuseum. Niet zo gek dus dat
het boek foto’s van objecten uit het museum bevat. 2 In zijn inleiding spreekt
Van der Ham de wijze woorden dat de geschiedschrijving vooral een product is
van de eigen tijd. Het is zijn bedoeling om in een beperkt aantal bladzijden de
belangrijkste karakteristieken van de geschiedenis van Nederland uiteen te
zetten en datgene naar voren te halen dat volgens hem kenmerkend is voor de
ontwikkeling en bepalend voor het land dat wij nu kennen. Volgens Van der
Ham zijn dat onder meer: een land met een hoge graad van verstedelijking, een
decentraal karakter en een relatief grote tolerantie. Hij heeft van zijn boek geen
leerboek, maar een leesboek willen maken dat een doorlopend verhaal vertelt.
In de praktijk betekent dit, dat de auteur in kort bestek weergeeft hoe Nederland
is gevormd en hoe het is geregeerd. Hij meent dat economische factoren een
verklaring bieden voor de heersende mentaliteit en voor de mentaliteitsveranderingen
in de loop van de geschiedenis.
Een belangrijk uitgangspunt is voor hem geweest, dat Nederland als natie is
ontstaan op 26 juli 1581, toen een aantal gewesten in het ‘Plakkaat van Verlatinghe’
Philips II als soeverein hadden afgezworen. Dat verklaart waarom de
geschiedenis van vóór de zestiende eeuw zeer beknopt en bovendien onvolledig
aan bod komt. Met de Nederlandse prehistorie heeft Van der Ham duidelijk
weinig affiniteit. Men vindt in zijn verhaal bovendien niets over de Zuidelijke
Nederlanden en bijvoorbeeld ook geen woord over de Hoekse en Kabeljauwse
twisten. Van der Ham slaagt er wel in om van zijn relaas een lopend verhaal te
maken, maar voor de lezer is het soms moeilijk om het overzicht te bewaren
door de warrige structuur. Er is gekozen voor korte hoofdstukken die soms wel,
maar soms ook niet, thematisch in elkaar overlopen.
Op pagina 44 begint Van der Ham pas echt op stoom te komen als hij de
zestiende eeuw binnengaat. Meteen doet zich dan het bezwaar voelen dat zijn
geschiedenis in de eerste hoofdstukken alleen het huidige grondgebied van
Nederland heeft behelsd; een keuze, die de begrijpelijkheid van het verhaal niet
ten goede komt. We komen namelijk pardoes terecht in de Bourgondische
erfopvolging en de Habsburgse erfenis. Wie de zestiende eeuw wil kunnen
doorgronden, waarin volgens Van der Ham de basis werd gelegd voor onze
natie, zal toch ook enig inzicht moeten hebben in de internationale context van
wat daaraan voorafging. Bovendien worden er hier en daar wel heel grote
50