Eliëzer Kropveld: zijn leven - De Evangelist

Hoofdstuk IEliëzer Kropveld: zijn levenVerantwoordingOver het leven van Eliëzer Kropveld is enerzijds gemakkelijk te schrijven, omdat Kropveld eenautobiografisch werkje - Uit Duisternis tot Licht - geschreven heeft, anderzijds is daarbuiten weinigover zijn leven op schrift gesteld. Kropvelds autobiografie beleefde twee drukken, respectievelijk in1887 en 1898. De eerste werd uitgegeven door de Commissie voor de Christelijk GereformeerdeZending onder Israël (vijfduizend exemplaren), de tweede, tot 1898 bijgewerkte druk, door de opvolgerdaarvan, namelijk de deputaten der Gereformeerde Kerken voor de Zending onder de Joden. 1 VanKropvelds autobiografie verscheen ook een Duitse uitgave: Aus der Finsternis zum Licht. 2 DezeDuitse vertaling werd op haar beurt weer vertaald in het Engels: Out of Darkness into Light. 3 M.Drayer, die in 1988 Kropvelds autobiografie min of meer herschreven heeft, weet te melden dat deeerste druk van Uit Duisternis tot Licht een oplage van vijfduizend exemplaren betrof! 4 Zowel hetoplagecijfer als de vertalingen maken in elk geval duidelijk, dat er veel belangstelling voor Kropveldsleven en met name zijn overgang van het jodendom naar het christendom is geweest. Brummelkamphad gelijk toen hij in een ‘boekbeschouwing’ schreef: ‘Dit boeksken zal zijn weg wel vinden induizenden huizen en harten’. 5J. van Gelderen merkt op, dat een autobiografie niet altijd de beste bron is om iemands leven teleren kennen en dat een bekeringsgeschiedenis, wat Kropvelds boekje eigenlijk is, daarvoor ‘wellicht’nog minder geëigend is. 6 Daarbij komt dat één bron géén bron is, zoals wel gezegd wordt. Maar waarmeerdere bronnen ontbreken en er nu eenmaal een beeld van Kropvelds leven dient te wordengetekend, ben ik voor dit hoofdstuk toch aangewezen op Kropvelds autobiografische werkje.Voor een beschrijving van Kropvelds werkzaamheden ten behoeve van het zendingswerk onderIsraël is meer materiaal voorhanden. Daarbij moet gedacht worden aan de verslagen van decommissie, het latere deputaatschap, en synodeverslagen.Kropvelds gedachtegoed, zijn theologische positie (ten opzichte van Israël) leren we behalve uit zijnautobiografie vooral kennen uit zijn vele publicaties in kerkelijke bladen en traktaten die werdenuitgegeven. Alleen al voor het Gereformeerd Traktaatgenootschap Filippus schreef hij vijftig traktatenen drieëntwintig boekjes! Maar over Kropvelds werk(zaamheden) later meer.AfkomstEliëzer Kropveld werd op 8 juni 1840 in het Drentse Coevorden geboren als ‘benjamin’ van Joodseouders: Aron-Arend Heiman Kropveld (1799-1840) en Saartje Levi Roos (1801-1861). Aron Kropveldwas, evenals zoveel Joodse inwoners van Coevorden in de negentiende eeuw, koopman. 7 Vreugde1E. Kropveld, Uit Duisternis tot Licht. Gods leidingen met Eliëzer Kropveld, geboren Israëliet, thans Predikant bij de Chr. Ger.Gemeente te Alblasserdam, Heusden 1887 (216 pagina’s); E. Kropveld, Uit Duisternis tot Licht. Gods leidingen met EliëzerKropveld, Amsterdam 1898 (224 pagina’s).J. van Gelderen vindt het verleidelijk te denken, dat Kropveld tot het schrijven van zijn autobiografie werd geïnspireerd door watde Hervormde dominee dr Ph. S. van Ronkel, ook een christen uit Israël, schreef onder de titel Uit het Jodendom tot denChristus (Amsterdam 1886): ‘Kerk en Israël op de drempel van een nieuwe eeuw 1875-1908’, in H.L. van Stegeren-Keizer(red.), Een kerk op zoek naar Israël. Geschiedenis van het deputaatschap voor ‘Kerk en Israël’ van de Gereformeerde Kerken inNederland 1875-1995, Kampen 1995, p. 23. A. Brummelkamp - onduidelijk is of het hier A. Brummelkamp sr. (1811-1888) of jr.(1839-1919) betreft - schrijft in een ‘boekbeschouwing’ in De Bazuin (XXXV no. 28, 1 april 1887): ‘Bij het voorbeeld vanSalomon Duitsch en A. Capadose, die ook bij hun leven nog zoo iets aangaande henzelven in ’t licht gaven, had hij ook nog datvan Dr. van Ronckel kunnen voegen’. Uit het feit dat Kropvelds boekje – eerste druk - slechts een jaar later dan het werkje vanVan Ronkel (1830-1890) op de markt kwam én uit het feit dat Kropveld zijn bekeringsgeschiedenis al in manuscript had toen deCommissie voor de Christ. Geref. Zending onder Israël hem vroeg het aan de commissie af te staan om gedrukt te worden, kanafgeleid worden dat Kropveld op dat moment nog niet met het werkje van Van Ronkel bekend was. Over Van Ronkel: S.P.Tabaksblatt, Het leven van Dr. Philip Samuel van Ronkel. Serie Verkenning en Bezinning, 11 e jrg. nr. 2, Kampen 1977 en –beknopter – R.B. Evenhuis, Ook dat was Amsterdam (V), Baarn 1978, p. 331-333.2E. Kropveld, Aus der Finsternis zum Licht. Gottes Wege mit Elieser Kropveld, geboren als Israelit, jetzt Prediger der Chr. Ref.Gemeinde zu Alblasserdam, Keulen 1890 (vertaling M.C. Uhlig).3E. Kropveld, Out of Darkness into Light. God’s way with Elieser Kropveld, an Israelite by birth, now preacher of the ChristianReformed Congregation at Alblasserdam, Londen 1893 (vertaling Samuel Wilkinson).4Volgens M. Drayer, Dominee Eliëzer Kropveld. Israël en de kerk. Serie Verkenning en Bezinning, 22 e jrg. nr. 2, Kampen 1988,p. 5.5De Bazuin XXXV no. 28, 1 april 1887, zie ook noot 1.6Van Gelderen, a.w., p. 14.7‘In de negentiende eeuw kwamen onder de Coevordense joden de beroepen van koopman en slager het meest voor’, aldus J.Michman, H. Beem en D. Michman in: Pinkas. Geschiedenis van de joodse gemeenschap in Nederland, Amsterdam/Antwerpen1999, p. 307. In 1840 telt de Joodse gemeenschap van Coevorden 23 gezinshoofden. Daarvan zijn er negentien koopman,twee slager, één schilder en één voorganger. Zie: L. Bos, De joodse gemeenschap in Coevorden. Coevorder Cahier nr. 5.5