Eliëzer Kropveld: zijn leven - De Evangelist

EindconclusieIn Kropvelds geschriften beluister ik steeds de taal van de ‘Drie formulieren van enigheid’: deNederlandse Geloofsbelijdenis, de Heidelbergse Catechismus en de Leerregels van Dordrecht.Daarbij schrijft Kropveld zo, dat nergens te merken is, dat hij van huisuit niet met deze taal entheologie bekend is geweest. Hij onderscheidt zich niet van andere predikanten uit Afgescheiden ofDolerende kring in die tijd. Dat Kropveld écht Gereformeerd wil zijn blijkt ook uit een uitspraak – in Hetdoel van Christus’ komst op aarde – als: ‘Alle geknoei en alle geknutsel van on- en vanovergereformeerd wordt door deze uitspraak des Heeren (namelijk dat Christus gekomen is om tezoeken en zalig te maken, wat verloren was, lvr) geoordeeld’. Daarmee zet Kropveld zich af tegenenerzijds de ‘modernen’ en anderzijds een lijdelijk bevindelijke vorm van Gereformeerd zijn. 187In hoeverre hij met de geschriften van toonaangevende Gereformeerde theologen uit zijn dagen opde hoogte was, is niet precies aan te geven. Waar het gaat om de theopneustie of de inspiratie van deSchrift, is het alsof Kropveld Bavinck naspreekt en als hij spreekt over het Koningschap van Christusover alle terreinen van het leven, dan kan het niet anders of hij gaat, door zo te spreken, in het spoorvan Kuyper.De boekjes en traktaten van Kropvelds hand zijn wervend te noemen en sluiten in veel gevallen aanbij de actualiteit of spraakmakende gebeurtenissen. ‘Filippus’, en daarmee ook Kropveld, had als doelop het oog: de gehele Nederlandse bevolking tot Christus en de Gereformeerde waarheid bekeren.In zijn geschriften, die door de Commissie voor de zending onder Israël of het Deputaatschap voorde zending onder de Joden werden uitgegeven, gaat Kropveld weliswaar denkbeeldig het gesprekaan met zijn ‘broeders naar den vleesche’, maar hij doet dat wel vanuit het gelijk van zijn christelijkewaarheid.Zoals ik aangaf was ik vooral benieuwd naar de invloed van Kropvelds Joodse opvoeding op zijnlatere theologie. Deze theologie blijkt grotendeels overeen te stemmen met die van de kerk van deReformatie in Nederland sinds 1618-1619, de periode waarin de synode van Dordrecht de ‘DrieFormulieren van Enigheid’ aanvaardde als regel voor de theologie. Daarbij voegt zich een bevindelijkeondertoon. De leer van de dubbele predestinatie vormt voor Kropveld geen belemmering om het heilzijn lezers en hoorders aan te bieden en op te roepen tot bekering. De invloed van zijn Joodse(geloofs)opvoeding is niet direct aan te wijzen. Hij is een ‘gewone’ Gereformeerde dominee geworden,zij het met een preoccupatie voor Israël en de beloften van God aan dat volk gedaan. Zijn levensgangis meer bijzonder dan zijn theologische opvattingen. Kropveld is wel degene geweest – samen metenkele anderen – die Israël weer op de agenda van de (Afgescheiden, later Gereformeerde) Kerkenheeft gezet.Kropveld had niet alleen Christus hartstochtelijk lief, maar ook Israël. De vraag wat nu de drijifveerwas van zijn liefde voor Israël – werd die in de eerste plaats gevoed door zijn Joodse afkomst, of doorzijn liefde voor Christus? – is, op grond van wat ik van en over hem las, niet precies te beantwoorden.Ik ga er vanuit, dat die twee ‘zaken’ voor hem niet gescheiden waren, maar dooreen liepen. Hij wasgeraakt door het evangelie van Christus en, dat moet gezegd, ook door de sfeer in de kerkdienstenvan de Altreformierte Gemeinde in Emlichheim, terwijl de ontmoetingen met christenen en, mogelijk,een zekere hang naar emancipatie, dat wil zeggen: naar zelfstandigheid, eveneens een rol speeldenin zijn overgang van de synagoge naar de kerk. Van Christus en zijn betekenis, die vooral ligt in zijnkruisdood, waardoor wij met God verzoend worden, is hij zozeer doordrongen geraakt, dat geenmoment en geen mogelijkheid verloren moest gaan om daar zowel Jood, heiden als ‘naamchristen’mee in aanraking te brengen.Kropveld is niet van betekenis als het gaat om zijn (Israël)theologie - van een uitgewerkteIsraëltheologie is bij Kropveld geen sprake, maar wel als het gaat om het bepalen van de kerk, in zijngeval de Christelijk Gereformeerde Kerk en later de Gereformeerde Kerken in Nederland, bij Israël.Niet vergeten moet worden, dat de kerk van de Afscheiding zich daar in veertig jaar nauwelijks tot nietmee bezig had gehouden. Kropveld zet daarmee min of meer de lijn van de Nadere Reformatie (circa1600-1800), die zich om verscheidene redenen met Israël had beziggehouden en het Reveil, metname van Da Costa (1798-1860), door. De toevoeging ‘min of meer’ houdt verband met het feit, dat inde Nadere Reformatie, met name bij A Brakel en in het Reveil, er sprake is van chiliastischetrekken 188 . Die kom ik bij Kropveld niet tegen, zij het dat Kropveld wel verwacht dat Israël naar187Zie daarvoor de in hoofdstuk I geciteerde brief die ds Andree vond onder zijn papieren en door K. Dijk werd opgenomen inzijn aan Kropveld gewijde gedachteniswoord.188Het chiliasme staat de leer van het ‘duizendjarig rijk’ voor (Openbaring 20: 1-6). Volgens T. Brienen behoort daar ook eenbepaalde kijk op Israël toe, die er op neer komt, dat de ontwikkeling en de geschiedenis van Israël fasegewijs verloopt. Diefasen laten zich als volgt samenvatten: 1. Israëls verharding en de heilstijd voor de heidenen; 2. wanneer de volheid derheidenen ingegaan zal zijn, zal een bekering van de natie Israël zichtbaar zijn. Deze fase wordt het ‘duizendjarig rijk’ genoemd.55