10 juni 2004 Eindrapport Taakgroep Vernieuwing ... - Vecon

Onderbouwing van de adviezenFries vormt voor de scholen in Fryslân een verplicht onderdeel van hetdifferentiële deel. Voor deze scholen is het kerncurriculum eigenlijkFries is de tweede rijkstaal van Nederland. In de provincie Fryslân isFries een verplicht vak in zowel het basis- als voortgezet onderwijs.Voor het voortgezet onderwijs is deze verplichting ondergebracht bij debasisvorming (Wet op het Voortgezet Onderwijs, artikel 11a, lid b).Nederland heeft het Europees Handvest voor regionale of minderheidstalenonderschreven, waarin ons land de verplichting op zich neemt omhet gebruik van het Fries als minderheidstaal te bevorderen (EuropeesHandvest, artikel 8).iets vergroot. Daarbij passen ook kerndoelen die verplicht zijn, inovereenstemming met de bestuursafspraak die Rijk en Provinciehierover gemaakt hebben. Deze kerndoelen moeten dan wel aansluitenop de talige beginsituatie van de leerlingen en recht doen aan debescheiden positie van het vak in de onderbouw. Het moet gaan omhaalbare kerndoelen, die richting geven aan het onderwijs en tegelijkruimte bieden om het vak toe te snijden op de lokale situatie. Dehandreikingen Fries waren veel te omvangrijk en hadden te zeer hetmoedertaalonderwijs als uitgangspunt.Tot dusver waren de kerndoelen voor Fries niet verplicht. Het zijnIn het plan van aanpak van de Provincie voor het Fries in het onderwijs(september 2002) staat letterlijk: ‘sterk inzetten op de attitude van hetFries en tweetaligheid’. Voor de formulering van de kerndoelen vormdedit een belangrijk uitgangspunt. De Provincie signaleert twee forseproblemen in het voortgezet onderwijs: grote verschillen bij binnenkomst(zowel qua attitude als qua taalbeheersing) en het gebrek aandoorlopende leerlijnen. De kerndoelen gaan in op het eerste probleem,omdat differentiatie naar niveau van taalbeheersing uitgangspunt isvoor onderwijs in het Fries (structurele differentiatie). Het tweedeprobleem is een algemeen probleem in de overgang van primair naarvoortgezet onderwijs en wordt in de advisering van de Taakgroepbreder besproken.officieel door het Ministerie van OCW gepubliceerde handreikingen, diezijn afgeleid van de kerndoelen voor het vak Nederlands. De handreikingendoen geen recht aan de feitelijke onderwijssituatie in Fryslânen spelen geen richtinggevende rol in het onderwijs, zo blijkt uit deevaluatie door de Inspectie van het Onderwijs (1999). In doorsneegeven scholen één lesuur Fries in de eerste of tweede klas. Er zijntweetalige lespakketten ontwikkeld voor een aantal vakken, die hetmogelijk maken om Fries in de onderbouw ook als voertaal tegebruiken. Sommige scholen bieden een facultatief vervolg op deonderbouw en in een aantal scholen kunnen leerlingen vanaf degemengde en theoretische leerweg examen doen in het vak Fries.Expliciet taalbeleid voor Fries ontbreekt veelal. Scholen kunnen vrijstellingaanvragen voor het vak Fries in de basisvorming, tot nu toe bijde Inspectie, maar op termijn bij de Provincie. In 1998 had een kwartVerkenning van de mogelijkhedenvan de vestigingen vrijstelling.De Taakgroep legt in dit advies een grote verantwoordelijkheid bij deFries is in Nederland een minderheidstaal en wordt ook in Fryslân langniet door iedereen gesproken. Ongeveer de helft van de leerlingen inde onderbouw spreekt thuis Fries en dit is niet gelijkmatig over deprovincie verdeeld. Op het platteland wordt veel meer Fries gesprokendan in de steden. Overigens gaven de meeste leerlingen in 1998 tijdenshet inspectieonderzoek aan Fries goed te kunnen verstaan. De meestebasisscholen in Fryslân besteden aandacht aan het Fries, maar de matescholen zelf. Door middel van schoolontwikkeling zal elke school aanhet onderwijs in de onderbouw een invulling moeten geven die past bijde visie en de lokale situatie van de betreffende school. Dit uitgangspuntgeldt ook voor het Fries. Scholen in de provincie Fryslân krijgen demogelijkheid om zelf inhoud te geven aan de positie van het Fries ophun school. Om de gedachten te bepalen volgen hier een aantalmogelijkheden.waarin en de kwaliteit daarvan lopen zeer uiteen, blijkens eeninspectieonderzoek naar Fries op de basisscholen uit 2001.Elke school voor voortgezet onderwijs in de provincie Fryslân zal Friesetaal en cultuur in het leerplan op moeten nemen, tenzij een vrijstellingBij het vak Fries in de onderbouw hebben leraren dus met een zeeruiteenlopende instroom van leerlingen te maken. Spreken de leerlingenthuis Fries of niet? Wat hebben de leerlingen op de basisschoolaan Fries gehad? In combinatie met de gebruikelijke niveauverschillentussen leerlingen wordt er in dit verband wel eens gesproken van eendriedubbele heterogeniteit waar leraren Fries mee te maken kunnenkrijgen. Het kernwoord voor het vak Fries in de onderbouw is dusdifferentiatie.is verkregen. Hoe de school ervoor zorgt dat de kerndoelen in de eerstetwee jaar aan de orde komen, is aan de school zelf, mits men bereid enin staat is zich over deze gemaakte keuzes te verantwoorden. Scholenkunnen ervoor kiezen om een apart vak Fries of Friese taal en cultuuraan te bieden, bijvoorbeeld met een lesuur in klas 1 of klas 2. Ook ishet denkbaar dat een school Fries aan de orde stelt in de vorm van eenproject of een combinatie van een apart vak en een project. Een anderemogelijkheid is om lessen Fries parallel te roosteren en leerlingen naar58 Beweging in de onderbouw / Bijlagen