10 juni 2004 Eindrapport Taakgroep Vernieuwing ... - Vecon

te formuleren of ze algemeen te formuleren en zo ruimte te laten vooruitwerking op verschillende niveaus. De eerste keuze zou in eenlangdurig en waarschijnlijk moeizaam proces tot gedetailleerdeleerdoelen leiden op ten minste drie en misschien wel vijf of zesverschillende niveaus: één voor elke schoolsoort of leerweg. Het zouook gedetailleerde landelijke regelgeving opleveren die eerderbelemmerend dan stimulerend is. Vanuit de overweging dat scholenoptimaal ruimte moeten krijgen om hun leerlingen arrangementen opmaat te bieden, hebben we gekozen voor één set globaalgeformuleerde kerndoelen.De school kan daarbinnen verschillende uitwerkingen naar niveau enordening kiezen. Daarmee maken we een duidelijke keuze in deformele functie van de kerndoelen: het gaat niet om een specificatievan uniforme leerresultaten, maar om een kader waarbinnen de schoolechte aanbodkeuzes kan maken.Met dit uitgangspunt zijn we aan de opdracht begonnen. Dat lukte niet.Het bleek niet mogelijk om, met de twee genoemde leergebieden alsstartpunt, tot een samenhangend geheel te komen waarbinnen ooknog andere ordeningskeuzes mogelijk waren, bijvoorbeeld afzonderlijkevakken, één breed leergebied Mens en natuur of verschillendecombinaties met projecten. We zijn daarom opnieuw begonnen enhebben het geheel van uitgangspunten en kerndoelen genomen alsstartpunt voor het denken over de ordening van het onderwijsaanbod.Vanuit het gesprek met de scholen over het werkdocument isvervolgens verder gewerkt met een ordening van de kerndoelen inbrede leergebieden, gecombineerd met de mogelijkheid voor scholen,om in het aanbod zelf een ordening te kiezen. In de ontwikkeling vanprogrammalijnen en voorbeelduitwerkingen voor leergebieden is welenige prioriteit gelegd bij de combinaties natuur-/scheikunde/techniek(Natuur en techniek) en biologie/verzorging (Natuur en gezondheid).Maar ontwikkelingen in scholen gaan snel. Scholen willen in deRuimte voor variëteit kan ook worden geboden in de ordening en desamenhang van de kerndoelen. De opdracht aan de Taakgroep was omeen samenhangende set doelen te formuleren die elementen uit tenminste twaalf vakken omvat. We hebben de kerndoelen binnen de setgeordend in zeven grotere vak- en leergebieden: Nederlands, Engels,wiskunde, Mens en natuur, Mens en maatschappij, Kunst en cultuur,Bewegen en sport. Daarmee kiezen we voor een ordening op basis vaninhoudelijke samenhang, waar veel (vooral vmbo-)scholen naarzoeken. De indeling komt in grote lijnen ook overeen met de voorstellenvoor het basisonderwijs. Alleen zijn daarin de twee leergebiedenMens en natuur en Mens en maatschappij opgenomen in éénbreed leergebied Oriëntatie op jezelf en de wereld.De gekozen groepering geeft niet de enig denkbare of enig wenselijkesamenhang weer. Alleen al op basis van samenhang in leerinhoudenordening van het aanbod verschillende keuzes kunnen maken endaarin ook een ontwikkeling door kunnen maken. Daarmee komt dekwestie van passende leermiddelen in een ander licht te staan. Hetgaat niet om ‘elke ordening zijn eigen leermiddel’. Dat is een onbetaalbareen onhaalbare weg. Het gaat om leermiddelen die flexibel in tezetten zijn in verschillende ordeningen. In een experimentele settingwordt dit idee in een samenwerkingsproject van scholen, educatieveuitgeverijen, SLO en de landelijke pedagogische centra verder uitgewerkten ontwikkeld. Beperking tot één mogelijkheid, zoals ordeningin Natuur en techniek en Natuur en gezondheid, is in dit kaderongewenst: scholen moeten juist keuzes kunnen maken geen nieuweordening opgelegd krijgen. Een al te sterke nadruk op uitwerking inNatuur en techniek en Natuur en gezondheid zou daarin eerderremmend werken dan stimulerend.zijn verschillende ordeningen van smal naar breed mogelijk: intraditionele vakken; in een combinatie van vakken en vakoverstijgendeprojecten; in leergebieden van verschillende breedte. Daarnaast issamenhang aan te brengen die gebaseerd is op het leerproces van deleerling: ontwikkelingslijnen van vaardigheden, begripsvorming,competenties, en dergelijke. Juist die zijn van belang bij beslissingen,hoe het onderwijs aan leerlingen wordt aangeboden. Daarom moet demogelijkheid van variëteit zich ook uitstrekken over de manier waaropde kerndoelen in het aanbod aan de leerlingen worden geordend.In sommige reacties op de versie van het kerndoelenvoorstel die we innovember 2003 hebben verspreid, zijn kanttekeningen geplaatst bij demanier waarop en de mate waarin de samenhang in het voorstel wasaangegeven: de indeling te traditioneel, de vakken nog te herkenbaar,de samenhang tussen de leergebieden te weinig zichtbaar. Waarmogelijk zijn we aan deze kritiek tegemoet gekomen. Maar we stuittenook op beperkingen. Zo werden we gewezen op de mogelijkheid desamenhang beter en anders aan te brengen door het aanbod in termenVolgens de opdracht wordt de Taakgroep ook geacht op basis vanervaringen in scholen één of meer leergebieden Natuur te ontwikkelenen daarvoor een eerste voorstel uit te werken. In de opdrachtbrief istoegelicht dat het gaat om verschillende modaliteiten, maar datprioriteit wordt gelegd bij twee smallere leergebieden Natuur en technieken Natuur en gezondheid. Voor de korte termijn acht men dit hetmeest realistisch en kansrijk, vooral in verband met de ontwikkelingvan competenties te formuleren. Op dit moment is het competentiebegripechter nog onvoldoende ontwikkeld om het verplichte onderwijsaanbodin competenties te kunnen formuleren.We zien wel stimulerende ontwikkelingen naar competentiegerichtleren, vooral in het meer beroepsgerichte onderwijs. Daarom is hetbelangrijk dat nieuwe kerndoelen geen belemmering vormen voorverdere ontwikkeling in die richting. We zien het voorstel als een stapin een voortgaande ontwikkeling. We willen regelgeving die stimuleertvan leermiddelen.12 Beweging in de onderbouw / Bijlagen