10 juni 2004 Eindrapport Taakgroep Vernieuwing ... - Vecon

Leren in de onderbouwIn ons onderwijsstelsel zit de groep jongeren tussen 10 en 14 jaarechter niet bij elkaar in één school. De meeste leerlingen maken op 12-jarige leeftijd een overstap van primair naar voortgezet onderwijs endat zal voorlopig gewoon zo blijven. Voor leerlingen is die overgangspannend, voor de meeste is het ook nieuw, aantrekkelijk enopwindend. Soms is het een schok, vaak ook een sprong vooruit. Hunwereld wordt letterlijk groter en dat biedt niet alleen bedreiging maarook perspectief. De knip in ons stelsel biedt de kans om juist die eerstetwee leerjaren van het voortgezet onderwijs als een echte oriëntatieperiodein te richten.Niet minder belangrijk is de manier van leren. De leerling vindt geenantwoorden door alleen te reproduceren en is ook geen vat waarinkennis kan worden gegoten. De essentie van het leren is dat de leerlinghet zelf moet doen. Er zijn verschillende opvattingen over hoe datprecies in zijn werk gaat, maar over een aantal grote lijnen is langzamerhandwel overeenstemming. Leren is een actief proces waarinnieuwe dingen worden verbonden met wat een leerling al weet en kan.Dat leren kan op vele verschillende manieren, er zijn immers soortenintelligentie en verschillen in leerstijlen. Leren vraagt om oefening inlevensechte situaties of contexten. Leren doe je soms individueel, maarook samen met anderen, en kan sterk verdiept worden door zelf na tedenken over hoe je leert.Deze kenmerken passen goed bij de onderbouw als oriëntatieperiode.De essentie van die oriëntatie is dat de drie hoofdvragen - wie ben ik,wat kan ik en wat wil ik? - in een nieuwe situatie op de schoolloopbaanworden toegespitst:• Welk niveau kan ik aan? Wat vind ik makkelijk en wat kost mijHet gaat er immers om dat de leerling zichzelf op de goede plek krijgt:op het goede niveau, in een sector of profiel dat past bij de eigenambities en interesses. De school kan daarbij helpen, maar uiteindelijkmoet de leerling het zelf doen.moeite?• Welk tempo kan ik aan? Hoe zit het met mijn concentratie? Hoeleer ik?• Wat vind ik interessant? Welke onderwerpen spreken mij aan,welke niet?Op zoek naar antwoorden vergelijkt de leerling zichzelf steeds metleeftijdgenoten dichtbij.Wat betekent dat voor het leren in de onderbouw? We noemen hiertwee belangrijke punten.De Utrechtse pedagoog Stevens stelt in Zin in leren dat kinderen alleentot leren komen, als aan drie basisbehoeften is voldaan: competentie,autonomie en relatie. Anders gezegd: een kind leert pas als hij hetgevoel heeft: ik kan iets, ik ben iemand en ik hoor erbij. De overgangnaar het voortgezet onderwijs haalt de leerling uit de vaste, vaakvertrouwde groep, op de nieuwe school moet de leerling opnieuw hetgevoel veroveren erbij te horen, iemand te zijn, iets te kunnen. Veelleraren vertelden in gesprekken met de Taakgroep met spijt hoe hetenthousiasme van brugklassers na een half jaar verdwenen lijkt. Vaakis er dan op één van die drie fronten iets mis.10 Beweging in de onderbouw / Hoofdrapport Taakgroep Vernieuwing Basisvorming