Justitie en politie in buitenlandse missies 4 | 10 - HiiL

22 Justitiële verkenningen, jrg. 36, nr. 4, 2010Het Afghaanse rechtsstelselIn een postconflictgebied wordt er prioriteit gegeven aan hetveiligstellen van eerste behoeften als veiligheid, voedsel, water,elektriciteit, gezondheidszorg en onderwijs boven het hervormenvan het rechtssysteem. Hoe komt het dan dat hervormingen van hetrechtssysteem in de wederopbouw van Afghanistan een prioriteitzijn?Hiervoor is zowel een ideologische als een praktische uitleg. Vanuitideologisch standpunt kijken we naar wat we nu de ‘rechtsorde’ alskernelement van een moderne staat noemen. De formele wet is eeninstrument waarmee machthebbers ter verantwoording geroepenkunnen worden jegens hun burgers, meestal door middel van eenGrondwet en procedureel met behulp van de civiele, strafrechtelijkeen bestuursrechtelijke wetgeving die daaruit vloeit. De normen enwaarden uit de Grondwet, zoals de menselijke, politieke, sociale eneconomische rechten, verplichten de staat tot vrijwillig lidmaatschapvan de internationale gemeenschap. Naleving van dezerechten kan dan door middel van wetgeving en juridische processenworden opgeëist. In de context van ontwikkelingssamenwerkingis ook wel gewezen op de economische belofte van een rechtsorde,het idee dat economische groei is gebaseerd op het bestaan vaneen stabiele en voorspelbare markt met regels die op grote schaalworden begrepen en toegepast, daarbij gesteund door geloofwaardigejuridische sancties.Hoe de buitenlanders de eigen rechtsorde ondermijnenInternationale ‘rule of law’-donoren en ‘adviseurs’ maken de situatieook gecompliceerd door zich niet te houden aan hun eigen rechtsnormen.In Afghanistan gaat het dan bijvoorbeeld om de detentievan anonieme strijders op de Amerikaanse militaire basis inBaghram; mensen aan wie een eerlijk proces wordt ontzegd en diehet slachtoffer zijn van uitlevering en marteling in de Amerikaanse‘strijd tegen terrorisme’. De schending van internationale verdragendoor de Amerikaanse regering ondermijnt wereldwijd het prestigeen de geloofwaardigheid van adviseurs in door de Verenigde Statengefinancierde projecten.