Justitie en politie in buitenlandse missies 4 | 10 - HiiL

68 Justitiële verkenningen, jrg. 36, nr. 4, 2010De genocideEn daar zit je dan, in een prachtig huis, met een geweldig uitzicht eneen niet slecht salaris. In een land waarvan je tot zes maanden daarvoornog nauwelijks had gehoord. Al snel dringen vele onderwerpenzich op waarover je in Nederland nooit nadenkt, met de genocide enexpatriats als de meest in het oog springende.Voor zeer velen is Rwanda eigenlijk alleen bekend van de genocideop de Tutsi in 1994. Het is een sterk beeld dat voor de buitenwereldde schoonheid van het land en de berggorilla’s verre overtreft,zestien jaar na dato nog steeds. Destijds had ik me van al hetoorlogsnieuws afgesloten; van beelden over de genocide kan ikme dan ook niets herinneren. Voor mijn vertrek besloot ik geenboeken over de genocide te lezen, om niet in elke Rwandees die ikzou ontmoeten een genocidair te zien. Echter, dat houd je niet langvol, tenzij je geheel in de besloten expatwereld leeft. De genocide iseen onderwerp dat elke dag opnieuw terugkeert, in gesprekken, inkranten, in het landschap met zijn vele herdenkingsplaatsen, in degezichten van mensen die de genocide overleefden.Dus je gaat luisteren. Naar de verhalen van vrienden en wildvreemdendie je vanaf de eerste dag hun ervaringen vertellen. Over hoe enwaar ze de genocide overleefden, over hoe hun ouders, grootouders,broers en zussen, ooms en tantes, neven en nichten zijn vermoord.Je ziet het in gezichten. Collega’s die tijdens de herdenkingsweek inapril instorten, maar dat tegelijkertijd ontkennen. Een vriend die jemeeneemt naar de gacaca, de volksrechtbank waar de verdachtenvan de moord op zijn hele familie worden berecht. Een vriend dieje meeneemt naar het dorp waar ooit zijn grootmoeder woonde.Uitgekleed, door het dorp gejaagd en vermoord. De lifter die jevertelt waarom haar man ten onrechte als verdachte in de gevangeniszit. De dissertatie die je begeleidt over seksuele marteling tijdensde genocide. En de vele discussies. Over het beleid om etniciteit nietlanger te benoemen, en of dat slechter is dan in buurland Burundi,waar juist een quotumsysteem is ingevoerd. Over de rol en wijze vanherdenken. Over de vraag of verzoening mogelijk is, en hoe dan.Je bezoekt het National Genocide Memorial, een indrukwekkendeplek, waar 250.000 van de in totaal 800.000 slachtoffers van de genocideliggen begraven. Je bezoekt een paar kleinere herdenkingsplaatsen,zoals een kerkje ten zuiden van Kigali, waar destijds debotten van de doden en hun persoonlijke bezittingen nog tussen de