2009-082 Samen werken aan samenwerking - Lei

16
meer nadelen dan voordelen aan verbonden zijn en de vrees voor verlies aan
eigen identiteit en autonomie.
In de landbouw en het mkb komen veel kleine (gezins)bedrijven voor, die de
productiefactoren (arbeid, grond, kapitaal) vaak niet optimaal kunnen inzetten en
benutten. Daarnaast willen veel bedrijven hun positie versterken tegenover leveranciers
en afnemers, veelal grote en internationale organisaties. Daarom zijn er
in de landbouw al lange tijd aan- en verkoopcoöperaties actief en maken in het
mkb gemeenschappelijke bedrijfsformules opgang. Soms hebben deze organisaties
ook de taak van de voorliggende of opvolgende schakel in de productieketen
overgenomen.
Operationeel, tactisch en strategisch
Samenwerking kan plaatsvinden op operationeel, tactisch en strategisch niveau.
De termijn en de intensiteit van de samenwerking nemen in die volgorde meestal
toe. Een bescheiden operationele samenwerking, zoals het uitwisselen van
machines, kan overigens uitgroeien tot vergaande samenwerking op strategisch
niveau, uitmondend in een fusie. De doelen en het niveau van samenwerking
schuiven vaak op bij goede resultaten en groeiend vertrouwen.
Naarmate de samenwerking intensiveert, neemt de autonomie van de
partners af. Hoe hoger de gestelde doelen zijn, hoe complexer het samenwerkingsverband.
De vorm, het niveau en de intensiteit van samenwerking moeten
daarop aansluiten.
Bedrijven kunnen samenwerken op primaire en secundaire terreinen, dat wil
zeggen op het terrein van de primaire productieprocessen en de ondersteuning
daarvan. Dit onderscheid laat zien dat er veel variatie mogelijk is in het aantal en
het type processen waarop men samenwerkt. In het mkb ligt de nadruk op
dienstverlening (primair), informatievoorziening (secundair), inkoop (secundair)
en marketing (primair).
De keuze ten aanzien van de gewenste intensiteit en autonomie is mede
bepalend voor de juridische vorm waarin de samenwerking wordt vastgelegd.
Deze varieert van zeer losse vormen (transacties, netwerken, allianties) via
contractuele afspraken (service level agreements, franchising) tot gezamenlijk
eigendom in consortia of joint ventures. Daarnaast moet vooraf gekozen worden
voor een informele of formele samenwerkingsvorm. In het laatste geval krijgt de
samenwerking vorm in een rechtspersoon, zoals een bv of coöperatie.
Veel voorkomende samenwerkingsverbanden in de agrarische sector zijn de
belangenorganisaties en coöperaties. Sectorspecifiek zien we telersverenigingen
(glastuinbouw), het innovatienetwerk 'Telen met toekomst' (akkerbouw en