2009-082 Samen werken aan samenwerking - Lei

2004 verschenen (Huizinga en Smid, 2004). Deze vergezichten bouwen voort
op de in 2003 gepubliceerde CPB-studie 'Four Futures of Europe' (De Mooij en
Tang, 2003). De vergezichten laten verschillende ontwikkelingen zien ten aanzien
van de mate van internationale samenwerking en de mate waarin de maatschappij
verschuift van een publieke naar een private samenleving.
Ondernemers die experimenteren met nieuwe combinaties van bestaande
componenten zorgen voor nieuwe en grote dynamiek in de economie, een proces
dat vergelijkbaar is met de situatie aan het begin van de 20e eeuw, waar
nieuwe combinaties van machinale en communicatietechnologie ook zorgden
voor golven van vernieuwing en ondernemerschap (Schumpeter, 1911). Wijdverbreide
adoptie en incorporatie van nieuwe informatie- en communicatietechnologieën
staat centraal in deze ontwikkelingen. Dit kan op twee manieren
de bron vormen voor maatschappelijke veranderingen. Door de hernieuwde
combinatie van de 'componenten' van technologie kunnen reeksen meer en
minder radicale innovaties ontstaan (Kauffman, 1988; Varian, 2000). Bovendien
kunnen allerlei economische activiteiten door de uitzonderlijk brede bruikbaarheid
van dit soort technologie een vernieuwingsimpuls krijgen (general purpose
technologieën, Bresnahan en Trajtenberg, 1995; Helpman, 1998). Als zodanig
zullen dit soort processen op termijn veranderingen creëren in eigenlijk alle bedrijfstakken
van de economie. Twee kenmerken van zowel de 'nieuwe' als de
'vernieuwde' producten en diensten zijn anno 2007 doorslaggevend. Ten eerste
hebben informatie-intensieve producten en diensten zeer lage marginale kosten
(Shapiro and Varian, 1998). Dit is voor de meeste managers en beslissers een
ongebruikelijk kenmerk en dat zorgt dat zij bij complexe keuzes tussen onzekere
alternatieven moeite hebben goede keuzes te maken. De relatief lage marginale
kosten van informatie-intensieve producten zorgen er bijvoorbeeld voor dat
het relatief aantrekkelijk is allerlei variaties aan te bieden (in service, imago en
kwaliteit). Ook treden voor informatie- en communicatieproducten en -diensten
vrij snel toenemende schaalopbrengsten op. Hoe meer gebruikers, hoe groter
de toegevoegde waarde voor zowel producenten als consumenten (Arthur,
1994).
Het hele palet van ontwikkelingen wordt vaak samengevat via een zogenoemde
PEST-analyse waarbij politieke, economische, sociale en technologische
trends en ontwikkelingen worden geordend. Variaties zijn de SEPTED
(sociaal-cultureel, economie, politiek, technologie, ecologie, en demografie) en
de PESTLE (politieke, economische, sociaal-culturele, technologische, legale
and ecologische factoren) analyse. Wij zullen de trends en ontwikkelingen ook
177