2009-082 Samen werken aan samenwerking - Lei

4 Impact van trends en ontwikkelingen
op verschillende landbouw- en mkb-
sectoren
4.1 Theoretisch kader
De in hoofdstuk 3 genoemde ontwikkelingen in de macro-omgeving zorgen voor
veranderingen in de land- en tuinbouw en aanverwante mkb-sectoren. De ondernemers
binnen de verschillende deelsectoren staan voor grote opgaven. Deze
volgen onder meer uit strengere regelgeving (milieu, kwaliteit, enzovoort), stijgende
kosten en minder bescherming op de wereldmarkt. Dat zijn externe factoren.
Ook interne factoren dwingen tot aanpassingen, zoals de gevolgen van de
crises met veeziekten, de vergrijzing van de sector en gebrek aan opvolgers.
Daarbij springt de voortdurende schaalvergroting van primaire bedrijven het
meest in het oog. Bedrijven groeien en specialiseren: om de kostprijs te verlagen
én omdat kennis en marktinformatie steeds specifieker worden. Schaal-
vergroting is een succesvol middel om groei en schaalvergroting te realiseren
(Galama en Zijlstra, 2009).
Boeren en tuinders worden door de trends en ontwikkelingen in de operationele
omgeving gedwongen strategische keuzes te maken. In de bestaande
agroketen worden globaal vijf deelsectoren onderscheiden: glastuinbouw, opengrondstuinbouw,
akkerbouw, intensieve veehouderij en melkveehouderij. Niet alle
bedrijven nemen toe in omvang. Een deel van de ondernemers kiest voor
verbreding in nieuwe markten en maatschappelijke functies. Ze stappen in recreatie
of toerisme, ontwikkelen zorgactiviteiten, beheren natuur of gaan duurzame
energie produceren. Deze bedrijven combineren het primaire landbouwbedrijf
met nieuwe markten (LTO Nederland, 2007; Beldman et al., 2009). Hierbij zijn
twee groepen activiteiten te onderscheiden:
- Diversificatie en multifunctionaliteit (privaat betaald);
- Uitoefenen van maatschappelijke diensten (publiek betaald).
Ook zijn er ondernemers die voor biologische landbouw kiezen. Omdat ondernemers
in de verbrede landbouw en biologische landbouw te maken hebben
met specifieke trends en ontwikkelingen worden deze vormen van landbouw als
aparte deelsectoren onderscheiden. Verbrede landbouw en biologische land-
61