2009-082 Samen werken aan samenwerking - Lei

Voor de bedrijven met een jonge ondernemer en/of een opvolger wordt het
noodzakelijk geacht om toekomstgericht te ondernemen, met duidelijke doelen
en kansen en van daaruit zonodig ingrijpende keuzes. Dit betekent volgens een
aantal respondenten marktgerichtheid. Maar ook schaalvergroting, specialisatie,
differentiatie, horizontale (over sectorgrenzen heen) en verticale samenwerking,
verdieping en verbreding (minicamping, zorg, groene en blauwe diensten en andere
maatschappelijke functies) worden veelvuldig genoemd. Omzet- of margevergroting
zullen noodzakelijk zijn; vaak zal hierin een keuze gemaakt moeten
worden. Streven naar maatschappelijke acceptatie is daarbij noodzakelijk. Tegelijkertijd
leiden al deze ontwikkelingen en aanpassingen er toe dat er steeds
meer van de ondernemers gevraagd wordt qua management- en werkgeverskwaliteiten,
strategische oriëntatie, netwerkvaardigheden, externe gerichtheid
en zelfreflectie en creativiteit. Een adviseur zei: 'Juist nu de omgeving zoveel
sneller verandert, moeten ondernemers leren verder vooruit te kijken.' Of individuele
ondernemers voor samenwerking kiezen hangt sterk af van hun strategische
oriëntatie en of men werkelijk ondernemer wil zijn naast producent en
manager.
Schaalvergroting geeft overigens vragen over de financierbaarheid van bedrijven
bij met name overname. Verwacht wordt dat er in de toekomst een sterkere
scheiding tussen kapitaal en management zal komen, bijvoorbeeld in de
vorm van een aandelenstructuur. In dit verband is ook de term 'familiesysteembedrijf'
of 'familiebedrijf plus' gevallen, waarin meerdere familieleden en/of
meerdere vaste werknemers betrokken c.q. werkzaam zijn (zie ook Backus
et al., 2009). In de toekomst zal de concurrentie tussen ondernemers toenemen,
maar tegelijk zal er meer samengewerkt worden. Een aantal ondernemers
zal een heel andere weg kiezen, namelijk het bedrijf in deeltijd doen of verhuren
en buiten het bedrijf een baan zoeken of nevenactiviteiten uitvoeren. Dit biedt
kansen voor de 'blijvers'.
3.10 Conclusie
Zowel vanuit de deskstudie als vanuit de workshops worden een aantal belangrijke
trends en ontwikkelingen genoemd die grote gevolgen kunnen hebben voor
de agro- en mkb-sectoren. De wereldbevolking groeit snel en daarmee neemt de
behoefte aan voedsel toe. Omdat ook de welvaart toeneemt, neemt de aandacht
voor kwaliteit en gezondheid van dat voedsel toe; ook stijgt de consumptie
van vlees, waardoor de vraag naar veevoeder ook toeneemt. De
vraagstukken rond voedseltekorten en uitputting van hulpbronnen zijn groot.
59