türkiye psikiyatri derneği yıllık toplantısı

PANEL-14
54
14. Bahar Sempozyumu/Panel Özetleri
Psikiyatride Uzmanlık Eğitimi: Çıraklar Nasıl Usta Oluyor?
Klinik Akıl Yürütme
Oturum Başkanı : Tunç Alkın
Panelist : Meral Demirören
Klinik yeterliğin 3 temel bileşeninden biri klinik akıl yürütmedir (KAY). KAY, bir klinik vakadan
elde edilen bilgilerin, hekimin bilgisi ve deneyimi ile entegre edilmesi, sentez edilmesi ve
hastanın probleminin tanısında ve hastanın yönetiminde kullanılmasıdır.
KAY’ın çekirdek elemanları bilgi, biliş (yaratıcı, eleştirel, yansıtıcı ve diyalektik düşünme)
ve metabiliştir. Bu elemanlar, klinik bilginin alınması, yorumlanması, işlenmesi, kullanılması ve
karar verme sürecinde etkileşim içindedir.
KAY sürecinde alan bilgisi, profesyonel meslek bilgisi ve hekimin deneyimine bağlı kişisel
bilgi birlikte kullanılır. Yeterli klinik deneyime sahip olmayan acemiler az ve dağınık bilgiye sahiptir,
deneyim artarken bilgi düzenlenir ve daha kompleks yapılar ve şemalara yerleştirilir. En temel
bilgiler, hastalık süreçleri, nedensel ilişkiler ve tıbbın temel bilim bilgisidir. Bir sonraki düzeyde,
hastalık prototipleri, semptom ve bulgularla ilişkili “hastalık skriptleri”; en üst düzeyde ise, bilginin
hızlı ve etkili kullanımı ile karakterize “paternler” oluşturulur.
Hekimler, hastaların sorunlarına tanı koyarken literatürde farklı şekilde adlandırılan KAY
modellerini kullanırlar:
- “Hypothetico-deductive” akıl yürütme (AY),
- “İleriye yönelik” (veri ile tetiklenen) ve “geriye yönelik” (hipotezle tetiklenen) AY
- “Analitik” (düşünmeye dayalı) ve “analitik olmayan” (sezgisel) AY
- “Kurallara dayalı” ve “vakaya dayalı” AY
- “Schema-inductive” AY
- “Skript teorisi”ne göre AY
- “Patern recognition” AY
KAY modelleri büyük benzerlikler ve ortaklıklar taşımaktadır. KAY modellerinin seçimi ve
kullanımı, hekimin bilgi ve deneyimi yanısıra klinik problemin yapısından etkilenir.
KAY, çoklu bağlamda gerçekleşen karmaşık bir süreçtir. KAY’da bağlam, hasta merkezli
tıbbi bakım sağlama, akıl yürütme sürecine katkıda bulunan taraflar ve çevresel faktörler
anlamında önemlidir. KAY’ın bağlamını oluşturan bileşenler: hastanın klinik problemle ilgili algısı
ve inaçları; klinik problemin yapısı; klinik/sağlık bakım ortamının özellikleri; bilimsel, teknik ve
profesyonel bilgi artışı; hekimin kişisel özellikleri ve profesyonel yeterlikleridir.
Kaynaklar
HIGGS, J., JONES; M. (2000). Clinical Reasoning in the Health Professions. Second Education. Publisher:
Butterworth-Heinemann.
NORMAN, G. (2005). Research in Clinical Reasoning: Past History and Current Trends. Medical Education,
39:418-427.