YAPISAL SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNER‹LER‹ - GPoT, Global ...

Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Befl Y›ll›k Plan›n› Prof. Pavlov Baflkanl›¤›nda bir
Sovyet heyeti haz›rlarken 3 , ARKOS (Sovyet-‹ngiliz Anonim fiirketi) ve RUSSO-TÜRK
(Sovyet-Türk Cemiyeti) gibi yeni kurulan flirketler ikili ticarette kilit bir konum elde
etmifltir.
Bununla birlikte, Türkiye’nin toplam ihracat› ve ithalat› içerisinde Bat› Avrupa
ülkelerinin a¤›rl›¤› devam etmifltir. Rusya’n›n pay› ise ihracatta yüzde 3-5, ithalatta
da yüzde 5-7’yi aflamam›flt›r.
Türk ekonomisi için çok önemli bir geliflme Sovyetler Birli¤i’nin 1932 y›l›nda
Türkiye’ye sanayi maddeleri ve makine ithalat› için 8 milyon dolarl›k kredi açmas›
olmufltur. 4
1932 Anlaflmas› ile Türkiye’de gerçekleflen 8 milyon dolarl›k sanayi yat›r›m›
1934-39 döneminde yap›lan toplam yat›r›m›n üçte birini oluflturmufl 5 ve bu kredi
ile kurulan Kayseri Dokuma Fabrikalar› (1935) ve Nazilli Dokuma Fabrikalar› (1937)
sonucu toplam 60 milyon metre pamuklu dokuma üretim kapasitesi ile, Türkiye o
zaman›n Orta Do¤u’daki en büyük tekstil kapasitesine ulaflm›flt›r.
1932 Anlaflmas› Türk -Rus ekonomik iflbirli¤inin ilk ciddi örne¤idir ve ayn›
zamanda Türkiye’de modern tekstilcili¤in temellerini atm›flt›r. Ancak, bu anlaflman›n
kazand›rd›¤› ivme 1936 Tarihli Montraeux Konferans›’ndan sonra gerilemeye
bafllayan ikili siyasi iliflkilerin gölgesinde kalm›flt›r.
1940 y›l›na gelindi¤inde Rusya Türkiye’nin ihracat› ve ithalat›nda 1923 y›l›ndan
sonraki dönemdeki en düflük paylar› alm›flt›r.
1940’lardan 50’li y›llar›n bafllar›na kadar ikili ekonomik iliflkilerde durgunluk yaflan›rken,
Stalin’in ölümünden sonra SSCB yöneticilerinin Türkiye’ye yak›nlaflma çabalar›
ikili ekonomik iflbirli¤ini tekrar gündeme getirmifltir. 1954 y›l›nda Sovyet taraf›
bir barter ticareti program› önermifl ve bu yoldan d›fl ekonomik ifllemlerinde s›-
k›nt› yaflayan Türkiye’yi cezbetmeye çal›flm›flt›r. 6
1956 tarihli Macaristan olaylar›, ayn› y›l iki ülke aras›nda ABD’nin Türkiye’deki
üsleri ile ilgili yaflanan kriz ve nihayet Suriye olaylar› ile ilgili yaflanan görüfl ayr›l›-
¤› sonucu Türkiye, SSCB’nin ekonomik vaatlerine pek itibar etmemifltir. Ancak,
SSCB’nin 1957 y›l›nda Türkiye’ye büyükelçi olarak Türkiye’yi iyi tan›yan N.
Ryzhov’u atamas› iliflkilere yeni bir h›z kazand›rm›flt›r. Bu atama Türkiye’nin
ABD’den daha fazla ekonomik yard›m talep etmesi ve olumlu cevap alamamas› sonucu
SSCB’den ayn› istekleri karfl›lama yolunu denemek istedi¤i bir döneme denk
gelmifltir. 7 106