YAPISAL SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNER‹LER‹ - GPoT, Global ...

Petrol boru hatlar› ile ilgili hemen tüm siyasi ve akademik de¤erlendirmelerde
Bo¤azlara yap›lm›fl bir at›f bulmak mümkündür. Ayr›ca yeni düzenlemenin ve
düzenlemenin uygulanmas›ndan do¤an hatalar›n sebep oldu¤u beklemeler yüzünden
tafl›mac›l›¤›n bir miktar pahal› hale geldi¤i de do¤rudur.
Rusya Federasyonu delegasyonunun 10 Nisan 1997’de IMO’ya sundu¤u bir
raporda 1 Temmuz 1994-1 Ocak 1997 tarihleri aras›nda 349 Rus bayrakl› geminin
Bo¤azlarda toplam 1887 saat durduruldu¤u ve bunun Rusya Federasyonu’na
926,000 dolara mal oldu¤u belirtilmifltir. 100 Benzer flekilde Bulgaristan delegasyonunun
sundu¤u raporda da Bo¤az girifllerindeki bekletmelerden flikayet edilmektedir.
101 Ancak bekletmelerin petrol flirketlerinin verdi¤i kararlar› etkiledi¤ini söylemek
zordur. Bir sonraki bölümde tart›fl›laca¤› gibi by-pass seçeneklerinin ortaya
ç›kmas›, pahal›ya mal olmalar›na karfl›n Türkiye’nin elindeki Bo¤azlar kozunun etkisini
azaltm›flt›r.
Kald› ki, daha TSS’lerin tart›fl›ld›¤› 1993’deki Seyir Güvenli¤i Altkomite toplant›lar›
s›ras›nda Petrol fiirketlerinin Uluslararas› Denizcilik Forumu (OCIMF) adl›
kurulufl taraf›ndan ileride giderek artacak petrol trafi¤ine paralel olarak seyir güvenli¤inin
sa¤lanmas› için gemilerin pilot almalar›, TSS’lere uymalar›, raporlama sistemine
kat›lmalar›, seyir aletlerini gelifltirmeleri, Bo¤azlara VTS’lerin kurulmas›,
büyük gemileri çekebilecek römorklar›n al›nmas›, kaza oldu¤u takdirde denize
dökülen petrolün toplanmas› için IMO sözleflmeleri baz›nda acil yard›m planlar›n›n
yap›lmas› önerilmifltir. 102 Ocak 1993’de yap›lan bir çal›flmaya dayand›r›lan bu önerilerin
baz›lar› petrol flirketlerinin navlunlar›na da yans›yacak ek mali külfetler içermektedir.
fiirketler 2005 y›l›nda 100 milyon ton y›ll›k bir kapasiteye ç›kaca¤›n› öngördükleri
petrolün Bo¤azlardan geçiflinin sa¤l›kl› bir flekilde yap›labilmesi için üstlerine
düflen sorumlulu¤u yerine getirmeye haz›r olduklar›n› bu raporla belli etmifllerdir.
Baflka bir deyiflle 1994 Tüzü¤ü, hassas dengelere dayal› ve a¤›r bir tarihi bagaj› olan
Bo¤azlar konusunda yaratt›¤› gerilimle Türk-Rus iliflkilerini zorlarken, petrol flirketlerinin
boru hatlar› güzergah› seçimi üstünde çok da fazla etkili olmam›flt›r.
Türkiye’nin geçiflle ilgili düzenlemeleri yaparken bu denli rahat olabilmesinin
temel nedeni, Rusya Federasyonu’nun Montreux Sözleflmesi’ni de¤ifltirmeye yanaflmayaca¤›na
inanmas›d›r. Gerçekten de Ruslar kendilerine önemli stratejik avantajlar
sa¤layan bu sözleflmeye herhangi bir flekilde dokunulmas›n› istememektedir.
Koflullar ve hukuk kurallar› 1946’dan bu yana Ruslar›n aleyhine de¤iflmifltir. Sovyetler
Birli¤i’nin da¤›lmas›, NATO’nun do¤uya do¤ru genifllemesi, "Bar›fl için Ortakl›k"
57