YAPISAL SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNER‹LER‹ - GPoT, Global ...

ile Uzen sahas›n›n rehabilitasyonu için yap›lan 4.3 milyar dolarl›k anlaflmad›r. Bu
anlaflma prensipte CNPC’ye Kazak petrolünü Çin’e tafl›yacak boru hatt› infla etme
hakk› da tan›m›flt›r. Bunlardan baflka Kazakistan’da Shell ile Veba’n›n (Almanya) ortaklafla
yürüttükleri Tamir projesi, Aktyubinsk bölgesinde Japonlar›n 30 y›l içinde
3.87 milyar dolar yat›r›m yapmas› beklenen proje de dahil olmak üzere pek çok arama-ç›kartma
faaliyeti ile yeni projeler için pazarl›klar ve ihaleler sürmektedir.
3.3. Boru Hatlar›
Yukardaki projelerin hayata geçmesi için tafl›ma sorununun da çözülmesi gerekmektedir.
Asl›nda bölgede Sovyetler Birli¤i döneminden kalma boru hatlar› mevcuttur.
Ama bunlar›n ço¤u harap, bir k›sm› da zaman›n iflbölümüne uygun olarak
yap›lm›fl hatlard›r. Ayr›ca bu boru hatlar›n›n kapasitesi bölgeden ç›kar›lmas› düflünülen
petrol için yeterli de¤ildir. Üstelik, Kazakistan’›n petrol boru hatlar›, Türkmenistan’›n
do¤algaz boru hatt› ile yaflad›¤› gibi Rusya, kendi topraklar› üstünden geçen
hatlar› bölge ülkelerinden siyasi ve ço¤unlukla da ekonomik tavizler kopartmak
için kullanmaktad›r. 22 Bu yüzden flirketler ve petrolün sahibi olan devletler
aç›s›ndan tek bir güzergah üstünden geçifle ba¤l› kalmamak önemlidir. Ancak en az
onun kadar önemli olan infla edilecek hatt›n ucuza mal olmas›d›r. Ayr›ca flirketler
bir tek boru hatt›na ba¤l› kal›p tek bir pazara gireceklerine farkl› boru hatlar›yla
farkl› pazarlara girmeyi ye¤lemektedir. 23
Gündeme girdi¤i günden bu yana Türk-Rus iliflkilerindeki temel sorun haline
dönüflen Bakü-Ceyhan, Bakü-Novorossisk rekabeti temelde AIOC’un Azerbaycan’da
ç›kartaca¤› petrolün tafl›naca¤› güzergahla ilgilidir. Azerbaycan hükümeti ile
imzalanan anlaflman›n bir parças› olarak AIOC, ihraç boru hatt›n›n gelifltirilmesine
yard›m etmekten sorumludur. Bu yüzden de AIOC’u oluflturan flirketlerin ana ihraç
hatt› için verecekleri karar›n bundan sonra bölgede ç›kacak petrolün geçece¤i güzergah›
belirleyece¤ine inan›lmaktad›r.
Ekim 1995’de AIOC, büyük ölçüde Türkiye’nin ve Amerika’n›n zorlamas›yla erken
petrol ad› verilen ve günde 300 bin varile kadar yap›lan üretimin tafl›nmas› için
iki hat üstünde karar k›ld›. Bu hatlardan ilki Bakü-Novorossisk, ikincisi ise Bakü-
Supsa hatt›yd›.
3.3.1 Bakü-Novorossisk Hatt›
1997’de faaliyete geçen Bakü-Novorossisk ya da Kuzey hatt›, Grozny ve Tikhoretsk
üstünden Rusya’n›n Novorossisk liman›na ulaflmaktad›r. Bu hat, daha önceden
Rus ham petrolünü Azeri rafinerilerine tafl›mak için kullan›l›rken tamir edilerek ters
74