YAPISAL SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNER‹LER‹ - GPoT, Global ...

Kazakistan’daki bir baflka zengin petrol yata¤› da Karacaganak’d›r. 4-6 milyar
varil aras›nda bir rezerve sahip oldu¤u tahmin edilen sahan›n iflletilmesi Haziran
1992’de British Gas ve Agip’e öncelikli olarak gaz yataklar›n›n iflletilmesi amac›yla
verilmifltir. 10 fiubat 1995’de kendi flirketi dahil olmad›¤› taktirde bu sahadan ç›kan
gaza, dünya fiyatlar›n›n % 15’inden fazlas›n› ödememe flart›n› koflan Rusya’n›n bask›s›yla
Gazprom da proje dahil olmufl, 2 Mart 1995’de British Gas, Agip, Gazprom
ve Kazakistan hükümeti bir üretim paylafl›m anlaflmas› imzalam›flt›r. Ruslar Karacaganak’›n
gelifltirilmesi için zaman›nda Sovyet teknolojisi kullan›ld›¤›, onun için kâr›n
daha fazlas›n› almaya haklar› oldu¤unu öne sürmüfllerdir. Nihai ürün paylafl›m
anlaflmas› (PSA) Kas›m 1997’de Washington’da imzalanm›flt›r. 40 y›l içinde projeye
10 milyar dolar yat›r›m yap›lmas› gerekmektedir. Sahadan 1996’da 4 milyon ton petrol
(oil and condensate) ç›kart›lm›flt›r. Bu miktar›n 2001’de 9 milyon tona, üretim en
üst düzeye ç›kt›¤›nda ise 13 milyon tona ç›kmas› beklenmektedir. Petrol d›fl›nda Karacaganak’›n
as›l ticari önemi, gazdan kaynaklanmaktad›r.
Di¤er projelerle karfl›laflt›r›ld›¤›nda ç›kmas› beklenen petrol miktar› çok büyük
olmayan Aktyubinsk bölgesindeki petrolün üretimi 1996’da tek bafl›na TPAO’ya verilmifltir.
Dört y›l sürmesi planlanan arama faaliyetleri sonucunda bulunan petrol
miktar› 100 milyon tonun alt›nda kal›rsa TPAO’nun kontrat› 25 y›l, e¤er bulunan
miktar 100 milyon tonu geçerse 40 y›l sürecektir. Kazakistan’›n bu projeden toplam
olarak 1.8 milyar dolar kazanmas› beklenmektedir. TPAO’nun kendi içinde ciddi sorunlara
neden olan bu projeye 750 milyon dolarl›k yat›r›m yapmas› gerekmektedir.
TPAO ayr›ca KazNIGRI ile, Aktyubinsk, Atyrau ve Mangystau illerinden 4 milyar varil
petrol, 200 milyar m 3 gaz ç›kartmak amac›yla bir "joint venture" kurmufltur.
Kazakistan Hazar’daki offshore depozitlerinin gelifltirilmesi amac›yla Agip,
BP/Statoil, British Gas, Mobil, Royal Dutch/Shell, Total ile KazakistanCaspiShelf’den
(KCS) oluflan flirketle Aral›k 1993 y›l›nda sismik araflt›rmalar için anlaflt›. Eylül
1994’de çal›flmalar›na bafllayan konsorsiyum, Aral›k 1996’da 100.000 km 2 lik bir alan›n
taramas›n› bitirdi. Kazak hükümetine göre, muhtemel petrol rezervi 10 milyar
varil olmas› beklenen k›ta sahanl›¤›, daha sonra 500 km 2 lik 200 arama sahas›na bölündü.
12 arama sahas›, sismik araflt›rmalar› yapan konsorsiyum taraf›ndan Kas›m
1997’de Washington’da imzalanan PSA sonras›nda iflletilmeye baflland›. Bu arama
sahalar›n›n paylafl›m› rapor yay›na haz›rlan›rken devam etmekteydi. Bat›l› petrol flirketleri
kendi arama sahalar›ndaki petrol üretiminin 2004’den önce bafllamayaca¤›-
n›, ç›kart›lacak petrolün 2013 y›l›nda y›lda 60 milyon tona kadar yükselebilece¤ini
hesaplamaktad›r. 21
Bir baflka önemli geliflme de, 9 Eylül 1997’de Çin Ulusal Petrol fiirketi (CNPC)
73