YAPISAL SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNER‹LER‹ - GPoT, Global ...

ni bildirdi. 19 K›sa bir tereddütten sonra taraflar 17 Ocak 1871’de Londra’da biraraya
geldi. Uzun diplomatik müzakerelerin ard›ndan 13 Mart 1871’de tarihe Londra
Bo¤azlar Sözleflmesi olarak geçen, dokuz maddelik belge imzaland›. 20
Sözleflme ile Karadeniz’in tarafs›zl›¤› ortadan kald›r›l›rken Bo¤azlar›n kapal›l›¤›
prensibi teyid ediliyor, ama Bab-› Ali’nin müttefiklerinin bar›fl zaman›nda da Sultan’›n
izni ile Bo¤azlardan savafl gemisi geçirebilecekleri kabul ediliyordu. Böylece
Osmanl› Devleti 1841 ve 1856 anlaflmalar›yla egemenlik haklar›na konmufl olan k›-
s›tlamalardan büyük ölçüde kurtuluyor, Bo¤azlar’› tekrar Mehmet Ali ayaklanmas›
s›ras›nda oldu¤u gibi koz olarak kullanabilme imkan›na kavufluyordu.
Ancak bu teorik imkan ‹mparatorlu¤u bir kaç y›l sonra Ruslar karfl›s›nda a¤›r
bir yenilgiye u¤ramaktan kurtarmaya yetmedi. Avrupa’y› arkas›na alan ve Balkanlardaki
sorunlar› bahane eden Rusya, 23 Nisan 1877’de Bab-› Ali’ye harp ilan etti.
Ordunun mevzi baz› baflar›lar›na ra¤men Bab-› Ali, 3 Mart 1878’de ‹stanbul kap›s›-
na dayanan Rus kuvvetleriyle Yeflilköy (Ayastafanos) Antlaflmas›’n› imzalamaktan
baflka ç›kar yol bulamad›. Antlaflmaya göre Karada¤, S›rbistan ve Romanya tam ba-
¤›ms›zl›klar›na kavufluyor, Bulgaristan Osmanl› egemenli¤i alt›nda özerk bir prenslik
haline getiriliyor, Bosna-Hersek’in gelece¤i hakk›nda Rusya ve Avusturya’n›n
söz sahibi olaca¤› kararlaflt›r›l›yor, Do¤u s›n›rlar› Rusya lehine düzenleniyor ve Rusya’ya
tazminat ödenece¤i kabul ediliyordu. 21
Çatalca’daki mevzilere yerleflen Rusya’n›n, "Do¤u Sorunu" olarak adland›r›lan
Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nun ortadan kald›r›lmas› iflini kendi bafl›na yapaca¤›ndan
kayg›lanan Avrupa devletleri, 19. yüzy›lda Bo¤azlar’›n tart›fl›ld›¤› son uluslararas›
konferans› Berlin’de toplayarak Yeflilköy’de imzalanan antlaflman›n hükümlerinin
yumuflat›lmas›n›, ama kendileri aç›s›ndan daha da önemlisi Bo¤azlar rejiminin de-
¤iflmesinin önüne geçilmesini sa¤lad›lar. 13 Temmuz 1878’de imzalanan Berlin
Antlaflmas›’n›n 63. maddesi ile 1856 ve 1871 tarihli sözleflmelerin de¤ifltirilmeyen
maddelerinin yürürlükte oldu¤u teyid edilerek, Bo¤azlar’›n savafl gemilerine kapal›l›¤›
prensibinin genel bir kural olarak I. Dünya Savafl›’n›n sonuna kadar yürürlükte
kalmas› mümkün oldu. 22
Buna ra¤men Bo¤azlar sorunu uluslararas› politikan›n gündemini meflgul etmeye
devam etti. Rusya’n›n Bo¤azlar’dan savafl gemilerini geçirmek için 1884’den sonra
yapt›¤› hemen her teflebbüs ‹ngiltere’nin tepkisine yol açt›. Yine de Ruslar çeflitli
bahanelerle savafl gemilerini geçirdiler ve ticaret gemisi olarak maskelenmifl savafl
gemilerinin geçiflini engelleyen Bab-› Ali’ye pek çok kez nota verdiler.
37