YAPISAL SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNER‹LER‹ - GPoT, Global ...

üsefer özgürlü¤ünün sa¤lanmas› aç›s›ndan önemli sorunlar ç›kartabilirdi. 95
Rusya’n›n bu tepkisinden do¤rudan etkilenen Azeri yönetimi söz konusu anlaflmalar›n
do¤al kaynaklar›n iflletilmesine iliflkin olmad›¤›n›; Hazar’›n bir deniz oldu¤unu,
öyle olmasa bile dört taraf› karayla çevrili su kütlelerinin üstünde egemenlik
kurulaca¤›n› gösteren çok az emsal oldu¤unu 96 ; Sovyetler Birli¤i döneminde
Hazar’›n ‹ran ile SSCB aras›nda ikiye bölündü¤ünü, Moskova’n›n Tahran’a 12 mil
d›fl›nda kalan bölgeler için her hangi bir fley dan›flmad›¤›n›; eski haritalar›n Hazar’daki
SSCB-‹ran s›n›r›n› düz bir çizgi ile belirtti¤ini; üstelik SSCB Petrol Endüstrisi
Bakanl›¤›’n›n Hazar’› yerel petrol endüstrileri aras›nda böldü¤ünü söyledi. 97
Kazakistan da benzer flekilde Hazar’›n ulusal parçalara bölünmesi gerekti¤ini
iddia ederken, çevresel ve seyrüsefer güvenli¤i ile ilgili sorunlara ortak çözüm
bulunmas›n› önerdi. Di¤er k›y›dafl ülkeler Türkmenistan ile ‹ran ise Rus tezlerine
daha yak›n bir tutum tak›nd›. Türkmenistan’›n tutumu, gaz›n› satabilmek için Rus
boru hatlar›na olan ihtiyac›na ve Azerbaycan ile Ç›rak sahas›n›n bir k›sm›n›n aidiyeti
üstündeki çekiflmesine ba¤lanabilir. ‹ran’›n tutumunda, Amerikan bask›s›yla bafllang›çta
Azerbaycan pastas›ndan pay alamamas›, jeopolitik aç›dan RF’ye yak›nl›k duymas›
ve petrol flirketlerinin gelmesiyle bölgede Amerikan etkisinin artaca¤› endiflesi
rol oynad›. 98
12 Kas›m 1996’da RF, Hazara k›y›s› olan devletler aras›nda düzenlenen D›fliflleri
Bakanlar› toplant›s›nda ulusal egemenlik alanlar›n›n 12 milden 45 mile ç›kart›lmas›
teklifini getirdi. Yevgeni Primakov bunun d›fl›nda kalan alanlar›n, k›y› devletleri
aras›nda kurulacak bir komite taraf›ndan yönetilmesini önerdi. 1997 Temmuz’unda
RF Hazar’›n kendisine düflen ama 12 mil s›n›r›n›n d›fl›nda kalan alan›ndaki bir petrol
sahas›n›n aranmas›n› ihaleye ç›kartt›. 1998 Ocak ay›nda RF’nun deniz yata¤›n›n
sektörel bölünmesini gündeme getirmesiyle, statü tart›flmas› yeni bir boyut kazand›.
fiubat ay›nda Rusya ile Kazakistan’›n sektörel bölünme konusunda uzlaflt›klar›n›
aç›klamalar›ndan sonra, 6 Temmuz 1998’de Nazarbayev ile Yeltsin Kremlin’de
Kuzey Hazar’›n deniz yata¤›n›n kendilerine düflen bölümlerinde kaynaklar›n iflletilmesi,
ama deniz suyunun ortak mülkiyet alt›nda kalmas›yla ilgili bir anlaflma imzalad›lar.
Bu anlaflmaya göre tüm k›y› devletleri aras›nda bir uzlaflma sa¤lan›ncaya
kadar Sovyetler Birli¤i döneminde ‹ran ile yap›lm›fl anlaflmalar›n yürürlükte kalaca¤›
kabul edildi. 99 Ancak Hazar’›n statüsü sorunu halen çözülemedi.
3.5.7 Güvenlik
Boru hatlar›na yat›r›m yapanlar hatt›n geçece¤i bölgelerin güvenlikli olmas›na
da önem vermektedir. Bakü-Ceyhan’›n ilk gündeme geldi¤inden beri yap›lmas›na
91