E¤er Hazar havzas› petrolünü dünya pazar›na tafl›yacak bir boru hatt› yap›lacaksa, bunun Türkiye üstünden geçmesi olas›l›¤› çok yüksektir. Bunu gerçeklefltirmek için Türkiye’nin afl›r› fedakârl›kta bulunmas›na, ama hepsinden önemlisi Rusya’y› rakip olarak görmesine gerek yoktur. Türkiye ve Rusya bölge üstünde jeopolitik rekabetlerini do¤al olarak sürdürecektir. Önemli olan bu rekabetin makul s›n›rlar içinde tutulmas›, Rusya’n›n Türkiye için sadece bir rakip de¤il, ayn› zamanda bir ortak oldu¤unun da görülmesidir. Rusya’n›n hayati ç›karlar› gözetilerek ve Bo¤azlar›n hassas oldu¤u bilinerek sürdürülecek bir rekabet Türkiye’nin stratejik, siyasi ve ekonomik ç›karlar›n›n korunmas›na çok daha fazla katk›da bulunacakt›r. 94
Notlar: 1 Mondros Mütarekesi yap›ld›¤›nda Kafkas ‹slam Ordusu Karargah›, 5. Kafkas Tümeni Karargah›, 2. Azerbaycan Tümeni, 36. Tümen’in 106. Alay› ve 36. Tümenden bir topçu taburu Bakü’de bulunmaktayd›. Ayr›ca bölgede önemli miktarda Türk askeri y›¤›na¤› vard›. Bu konuda detayl› bilgi için bkz. Tevfik B›y›kl›o¤lu, Mondros Mütarekesi ve Tatbikat› (Ankara: Genkurmay Bas›mevi, 1962) s. 152. Daha önce de Türkiye pek çok kez Azerbaycan hanl›klar›na ve Rusya’ya karfl› bölgesel dengeleri korumak amac›yla destek vermifl, siyasi ve askeri müdahalelerde bulunmufltur. Bu konuyla ilgili olarak bkz. Mehmet Saray, Yeni Türk Cumhuriyetleri Tarihi (Ankara: Türk Tarih Kurumu Bas›mevi, 1996), özellikle ss. 20-21. 2 Mustafa Kemal’in 26 Nisan 1920’de Kaz›m Karabekir’e gönderdi¤i ve May›s bafl›nda Trabzon’dan hareket eden Te¤men ‹brahim Efendi taraf›ndan Rus yetkililere elden teslim edilen mektubun 2. maddesi ilginçtir. Buna göre, Bolflevik kuvvetleri Gürcistan üstüne yürürse, Türkiye Hükümeti de "emperyalist Ermeni hükümeti üzerine askeri harekat yürütmeyi ve Azerbaycan hükümetini Bolflevik devletler zümresine katmay›" üstlenmekteydi. Bkz. Kamuran Gürün, Türk- Sovyet ‹liflkileri: 1920-1953 (Ankara: Türk Tarih Kurumu Bas›mevi, 1991), s. 33. Ayr›ca mektubun asl› için bkz. Kaz›m Karabekir, ‹stiklal Harbimiz (‹stanbul: Türkiye Yay›nevi, 1969), s. 626. 3 ‹kinci Dünya Savafl› s›ras›nda Türkiye’nin bölge ile yak›ndan ilgilendi¤i bilinmektedir. 1941-42 y›llar›nda Ankara ve Berlin’de Zeki Velidi Togan, Nuri K›ll›gil, Hüseyin Hüsnü Emir Erkilet ve General Ali Fuat Erden taraf›ndan Almanlar ile yap›lan temaslarda Türk kökenli Rus esirler hakk›nda ve Sovyetler Birli¤i’nin tamamen yenilmesinden sonra K›r›m, Azerbaycan, Da¤›stan, Volga ile Urallar aras›nda kalan bölge, Tataristan ve Türklerin yaflad›¤› pek çok bölgenin gelece¤i ile ilgili "gayri-resmi" görüflmeler yap›lm›flt›r. Bz. Cemil Koçak, Türkiye’de Milli fief Dönemi (Ankara: Yurt Yay›nc›l›k, 1986), ss. 193-196. Bundan baflka Sovyetler Birli¤i, müttefiklerin yan›nda savafla girmeden önce 1940’da Almanya, ‹ngiltere’nin Azerbaycan’daki petrol sahalar›n› Türkiye’den kald›raca¤› uçaklarla bombalayaca¤›n› iddia etmiflti. Bunun üzerine Ankara’daki SSCB Büyükelçisi geçiçi bir süre geri ça¤r›lm›fl, ama olay Almanya’n›n SSCB’ye sald›r›s› ile unutulmufltu. Bu konuda bkz. George Kirk, "The USSR and the Middle East", in Survey of International Affairs, 1936-1946: The Middle East in The War (London: Oxford University Press, 1952), ss. 446-447. 4 Ancak Mart 1991’de zaman›n Cumhurbaflkan› Turgut Özal’›n Moskova’da bafllay›p Azerbaycan, Kazakistan ve Ukrayna ile devam eden gezisini, Eylül ay›nda da Nursultan Nazarbayev’in Türkiye’ye gelerek anlaflmalar imzalad›¤›n› unutmamak gerekir. Bu konuda bkz. Gareth Winrow, Turkey in Post-Soviet Central Asia (London: The Royal Institute of International Affairs, 1995), s. 11. 5 Gazeteci Lale Sar›ibrahimo¤lu’nun aktard›¤›na göre, 1992 y›l›n›n 5 Aral›k gecesi dönemin Cumhurbaflkan› Turgut Özal ile ‹zmir’de bir otel odas›nda buluflan Elçibey, Özal’a "‹ki adam›n› petrol ifline sokaca¤›m 2 adam›n› Bakü’ye gönder" demifl. BOTAfi ve TPAO’dan iki yetkili ertesi gün, hem de pasaportsuz olarak Azerbaycan’a gitmifl. Bkz. Lale Sar›ibrahimo¤lu, Kurt Kapan›nda K›s›r Siyaset (‹stabul: ‹mge Yay›nevi, 1997), s. 25. 6 Türk yetkililer pek çok kez Türkiye ile Rusya’n›n boru hatlar› konusunda iflbirli¤i yapabilece¤ini söylemifltir. Bu konuda D›fliflleri Bakan› ‹smail Cem’in aç›klamalar› özellikle dikkate de¤er. Bkz. Milliyet, 5 Ekim 1997. Ayr›ca Baflbakan Mesut Y›lmaz’›n da Bakü-Ceyhan’›n kategorik bir Rusya karfl›tl›¤›ndan ç›kart›ld›¤›n› gösteren aç›klamalar› vard›r. Bkz. Fikret Bila, "Bakü-Ceyhan Hatt›", Milliyet, 6 Eylül 1997. 7 Rasul Gouliev, Oil & Politics (New York: Liberty Publishing House, 1997), s. 27. 8 Rasul Gouliev, Oil & Politics, s. 29. 9 Rasul Gouliev, Oil & Politics, ss. 26-30. 10 Rasul Gouliev, Oil & Politics, ss. 35-51. 11 Bu bölgeden 1969-79 döneminde yaklafl›k bir milyar ton petrol ç›kart›ld›. Bkz. Gouliev, Oil & Politics, s. 43. 12 International Energy Agency, Caspian Oil and Gas: The Supply Potential of Central Asia and Transcaucasia (France: OECD Publications, 1998), s. 204. 13 International Energy Agency, Caspian Oil and Gas…, s. 32. 14 International Energy Agency, Caspian Oil and Gas…, s. 32. 15 Örne¤in Temmuz 1998’de Mobil ve Monument Oil (BK) Turkmenneft ile Hazar’›n bat› k›y›s›ndaki 4500 km2lik bir aranda arama çal›flmalar›na bafllamak için anlaflm›fllard›r. 8-10 y›l içinde bölgeden günde 500 bin varil petrol ç›kart›laca¤› hesaplanmaktad›r. Ayr›ca ayn› ortakl›k Burun sahas›ndan Temmuz 1998 itibar›yla günde 14 bin varil petrol ç›kartmaktad›r. Bkz. Turkistan Newsletter, Business: Vol. 115, 17 July 1998. 16 Darbede RF’nun oynad›¤› rolle ilgili olarak bkz. Thomas Golz, "Letter from Euroasia: the Hidden Russian Hand", Foreign Policy (Fall 93), Nno. 92. 17 Bkz. New Europe, January 31-February 5, 1999. 18 Bkz. New Europe, March 15-21, 1999. 19 Bkz. New Europe, August 10-13, 1997. 20 Bkz. New Europe, July 26- August 1, 1998. 21 International Energy Agency, Caspian Oil and Gas…, s. 232. 22 Örne¤in daha 1993 y›l›nda Rus yetkililer Kazak petrolünde sülfür oran›n›n yüksek oldu¤unu iddia ederek Tengizchevronoil’in boru hatt› sisteminden yararlanmas›n› ask›ya alm›fllard›. Anlaflma ancak Chevron’un 100 milyon 95
- Page 1 and 2:
T Ü R K S A N A Y ‹ C ‹ L E R
- Page 3 and 4:
Tüm haklar› sakl›d›r. Bu ese
- Page 5 and 6:
Bu rapor, Türkiye-Rusya siyasi ili
- Page 7 and 8:
YAZARLARIN ÖNSÖZÜ Elinizdeki ça
- Page 9 and 10:
‹Ç‹NDEK‹LER Sayfa 1. G‹R
- Page 11:
1 B Ö L Ü M G‹R‹fi
- Page 14 and 15:
Üyesi oldu¤umuz Bat› ‹ttifak
- Page 16 and 17:
yaklafl›k % 15’i Rusya kaynakl
- Page 18 and 19:
Türkiye ile Rusya aras›nda kurul
- Page 20 and 21:
Asl›nda Türkiye, ABD ve di¤er N
- Page 22 and 23:
Nisan›’ndan bu yana Avrupa Güv
- Page 24 and 25:
Temmuz ve Eylül 1998’de kendiler
- Page 26 and 27:
kamuoyunun beklentilerinin aksine P
- Page 28 and 29:
kesimler taraf›ndan da görülmes
- Page 30 and 31:
33 Bkz. Michael Mihalka, A marriage
- Page 33 and 34:
K›sa süren bir kaç zoraki iflbi
- Page 35 and 36:
serbest olmas› prensibini kabul e
- Page 37 and 38:
ni bildirdi. 19 K›sa bir tereddü
- Page 39 and 40:
ten Lozan Bo¤azlar Sözleflmesi, b
- Page 41 and 42:
p›lan bir de¤erlendirmede belirt
- Page 43 and 44: Sözleflmenin günümüzdeki tart
- Page 45 and 46: li gibi eylemlerden Moskova ve Lond
- Page 47 and 48: ortak hareket etmek için bir prens
- Page 49 and 50: verilmifl olan flarts›z ve s›n
- Page 51 and 52: ofllu¤u doldurabilirdi. 77 Nihayet
- Page 53 and 54: ler Birli¤i’nin ç›karlar›yl
- Page 55 and 56: Eski tüzü¤ün 5. maddesinde idar
- Page 57 and 58: Petrol boru hatlar› ile ilgili he
- Page 59 and 60: ir ay›r›ma gitmemektedir. Montr
- Page 61 and 62: Notlar: 1 Cemal Tukin, Osmanl›
- Page 63 and 64: 49 Oysa bilindi¤i gibi 1939 Anlafl
- Page 65: 3 B Ö L Ü M PETROL BORU HATLARI V
- Page 68 and 69: 3.1. Hazar Petrolünün K›sa Tari
- Page 70 and 71: 3.2. Üretim Projeleri 3.2.1 Azerba
- Page 72 and 73: lerine göndermek için flimdiden
- Page 74 and 75: ile Uzen sahas›n›n rehabilitasy
- Page 76 and 77: 3.3.3 CPC Projesi Bakü-Ceyhan hatt
- Page 78 and 79: len Bakü-Supsa hatt›n›n gerçe
- Page 80 and 81: 3.4. Türkiye’nin Kozlar› 3.4.1
- Page 82 and 83: Türkiye’nin Gelecek Y›llardaki
- Page 84 and 85: Di¤er yandan ABD’nin hatt›n ek
- Page 86 and 87: mektedir. Güvenlik Konseyi’nde i
- Page 88 and 89: Kazak Petrol Boru Hatlar› Kapasit
- Page 90 and 91: söylemektedirler. 93 Ayr›ca Tür
- Page 92 and 93: karfl› olanlar bu hatt›n "Kürt
- Page 96 and 97: dolarl›k bir ek yat›r›m yapma
- Page 98 and 99: lerin yapt›r›mdan zarar görmel
- Page 100 and 101: 100
- Page 102 and 103: çük ve orta ölçekli Türk firma
- Page 104 and 105: 5. Rusya Bat› pazarlar›nda hass
- Page 106 and 107: Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Befl
- Page 108 and 109: y›l›n›n bafllar›nda Sovyet
- Page 110 and 111: a. D›fl Ticaret Türk-Sovyet tica
- Page 112 and 113: 1990’l› y›llar›n bafl›nda
- Page 114 and 115: Ulaflt›rma alan›nda bir baflka
- Page 116 and 117: Türk-Rus Ticaretinde Mevcut Durum*
- Page 118 and 119: m› kald›r›lm›fl ancak, bafl
- Page 120 and 121: gelerinde çöken ürün da¤›t
- Page 122 and 123: Otomotiv Türkiye’nin Rusya’ya
- Page 124 and 125: lerde kay›td›fl› ekonomiyi ve
- Page 126 and 127: Bir grup firma da bireysel flekilde
- Page 128 and 129: 1990-1997 Y›llar› Aras›nda T
- Page 130 and 131: ye, dünya turizm gelirlerinin yüz
- Page 132 and 133: dür. Ruslar›n giderek artan bir
- Page 134 and 135: ir sektör ve serbest piyasaya geç
- Page 136 and 137: Gazprom yönetimi bu gerçeklerden
- Page 138 and 139: nelmektedir. Özellikle Türkiye’
- Page 140 and 141: M›s›r-‹srail hatt› için ç
- Page 142 and 143: vesilesiyle Türk tafl›mac›lar
- Page 144 and 145:
Özellikle, Rusya ile iliflkiler a
- Page 146 and 147:
Türkiye’den Rusya Federasyonu’
- Page 148 and 149:
GSY‹H 1995 y›l›nda yüzde 4,
- Page 150 and 151:
Duma-Hükümet ve Duma-Baflkan aras
- Page 152 and 153:
müdahalelerle de yüzde 50 civar
- Page 154 and 155:
Çeflitli Ülkelerin ‹hracatç›
- Page 156 and 157:
Ruble ile ifl yapan Türk taahhüt
- Page 158 and 159:
Esasen Baflbakanlar seviyesinde tar
- Page 160 and 161:
i baflkonsoloslu¤un yan›nda, son
- Page 162 and 163:
dir. Nitekim, Türk mal›n›n ima
- Page 164 and 165:
36 Suat Taflp›nar, Laleli’yi S-
- Page 166 and 167:
166
- Page 168 and 169:
180
- Page 170 and 171:
B. Henri PONSOT, Fransa Cumhuriyeti
- Page 172 and 173:
Bu vergilerin ya da harçlar›n al
- Page 174 and 175:
Yukar›daki f›krada belirtilen s
- Page 176 and 177:
Madde 18. 1. Karadeniz k›y›dafl
- Page 178 and 179:
Türk Hükümeti, yukar›daki biri
- Page 180 and 181:
önceki f›krada öngörülen bild
- Page 182 and 183:
EK II - RESM‹ GAZETE XXX/0204Y.01
- Page 184 and 185:
n) Çanakkale Bo¤az› Kuzey A¤z
- Page 186 and 187:
k) Gemi, manevray› ve dümen tutm
- Page 188 and 189:
maddede gösterilen demirleme yerle
- Page 190 and 191:
yap›lan “kumanda alt›nda bulu
- Page 192 and 193:
d) Çanakkale Bo¤az› ‹çi, Kar
- Page 194 and 195:
Bildirim yükümlülü¤ü ve rapor
- Page 196 and 197:
d) Ak›nt› fliddetinin veya düz
- Page 198 and 199:
ALTINCI BÖLÜM Çanakkale Bo¤az
- Page 200 and 201:
A- Bo¤az geçifli yapacak gemiler;
- Page 202 and 203:
EK III - RESM‹ GAZETE- 6 Kas›m
- Page 204 and 205:
Türk Bo¤azlar›’nda uygulanaca
- Page 206 and 207:
lunmad›¤› saptanan gemiler iç
- Page 208 and 209:
kadar köprüüstü, harita kamaras
- Page 210 and 211:
denle kopmas› durumunda, hemen ye
- Page 212 and 213:
e) Çanakkale Bo¤az› Güney Giri
- Page 214 and 215:
yerlerine demirleyen gemiler, ilgil
- Page 216 and 217:
¤›nda yada Lodos nedeniyle orkoz
- Page 218 and 219:
3) Liman›n, ‹stanbul Bo¤az›
- Page 220 and 221:
Kontrol Merkezi’nin tonajlar›na
- Page 222 and 223:
gümrük denetimleri gemiye ç›ka
- Page 224 and 225:
TRAF‹K AYRIM DÜZENLER‹ ‹stan
- Page 226 and 227:
Tablo-2 Rusya-BDT Ülkeleri Ticaret
- Page 228 and 229:
EK V Rusya’da Altyap› ‹nflaat
- Page 230 and 231:
EK VI Tablo-1 Türk T›r ve Kamyon
- Page 232 and 233:
Rus piyasas›na ilk giren yabanc
- Page 234 and 235:
4. Türk inflaat firmalar› (Trans
- Page 236 and 237:
1. Mavi Ak›nt› Projesi, Türk-R
- Page 238 and 239:
Daha önce de vurguland›¤› gib
- Page 240:
Gazprom, Entes ve ABB ile birlikte
Change language