YAPISAL SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNER‹LER‹ - GPoT, Global ...

len Bakü-Supsa hatt›n›n gerçekleflmesine önemli katk›da bulunmufltur. 1994’de AI-
OC’u kuran flirketlerle Azerbaycan yönetimi aras›nda imzalanan PSA, Azerbaycan
parlamentosundan geçtikten sonra erken petrolün tafl›naca¤› güzergah›n, ana ihraç
boru hatt›n›n seçilmesinde de etkili olaca¤›n› gören Ankara, 1995 bafl›ndan itibaren
erken petrol üstünde de çal›flmalar›n› yo¤unlaflt›rm›flt›r.
Bu amaçla düzenlenen bir de¤erlendirme toplant›s›nda AIOC taraf›ndan ortaya
konulan 7 seçenekten 5 tanesi Rusya veya ‹ran üzerinden geçiyor olmas› nedeniyle
elenmifl; Bakü’de rafinaj ve ürün sat›fl› ise teknik olarak imkans›z bulunmufl; ç›-
kacak petrolün Gürcistan üzerinden tren yolu ve boru hatlar› ile Batum’a getirilmesi
seçene¤inin desteklenmesi karar› al›nm›flt›r. 39 Bu karar›n al›nmas›nda toplant›ya
kat›lanlar›n belirtti¤ine göre, Bakü-Ceyhan’›n Gürcistan’dan geçecek olmas›, Kazakistan
baflta olmak üzere bölge ülkelerinin Rusya geçifli d›fl›ndaki bir hatta sempatiyle
bakmalar›n›n sa¤lanmas›; Batum liman›n›n kapasitesinin en fazla 5 milyon tonla
s›n›rl› bulunmas› gibi etkenler rol oynam›flt›r. 40
Daha sonra al›nan karar siyasi otoriteye bildirilmifl ve ABD’den erken petrol için
Gürcistan hatt›na destek istenmesi kararlaflt›r›lm›flt›r. Hemen ard›ndan bir Türk heyeti
Gürcistan’a giderek Batum projesinde iflbirli¤i yapmak ve mümkün olan en
ucuz tarifeleri uygulatmak üzere 28 fiubat 1995’de bu ülkeyle bir protokol imzalam›flt›r.
Ancak çok geçmeden Brown and Root adl› bir ‹ngiliz/Amerikan mühendislik
firmas› taraf›ndan haz›rlanan proje Batum yerine, geliflme kapasitesi olan Supsa
liman›n› ön plana ç›kartm›fl ve D›fliflleri bürokrasisi ile BOTAfi’›n direnmesine karfl›n
Amerikan yönetiminin devreye girmesiyle Türkiye, Batum gibi Supsa’y› da desteklemeye
bafllam›flt›r. 41
Türkiye, AIOC’a gönderdi¤i 26 A¤ustos 1995 tarihli bir faks mesaj›nda Supsa’n›n
finansman›n› da üstlenmeye haz›r oldu¤unu resmen aç›klam›flt›r. 42 Böylesi bir
karar›n al›nmas›nda erken petrolün her ne pahas›na olursa olsun Novorossisk’e gitmesinin
önlenmesi kayg›s›n›n önemli rol oynad›¤› bilinmektedir. 43 Ayr›ca zaman›n
yetkililerinin kurulacak proje flirketi ve sa¤lanacak finansman arac›l›¤›yla kendileri
d›fl›nda zaten geliflecek olan Supsa projesini kontrol alt›nda tutmay› hedeflediklerini
de belirtmek gerekir.
Di¤er yandan AIOC, Türkiye ve Amerika’n›n tüm çabalar›na karfl›n erken petrolü
Novorossisk üstünden satma e¤ilimindeydi. AIOC Baflkan› Terry Adams 8 Ekim
1995’de Bakü’de Türk ekibine Novorossisk hatt›n› istemelerinin gerekçesi olarak
Haydar Aliyev’in Ruslardan korkmas›n› göstermifl ve Aliyev’in bu hatt› destekledi¤ini
söylemiflti. 44 Bunun üzerine Cumhurbaflkan› Demirel ve zaman›n Baflbakan’› Çil-
78