YAPISAL SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNER‹LER‹ - GPoT, Global ...

ir sektör ve serbest piyasaya geçifl döneminde ülkenin en önemli döviz kayna¤›
olmufltur. Enerji alan›nda çal›flan firmalar h›zla sermaye biriktirip finans sektörü ile
bütünleflen ilk Rus giriflimleri olmufltur. Finans sektörü ile birlikte hükümetlerle
zaman zaman 48 iktidar mücadelesine giriflebilen ekonomik odaklar olan enerji firmalar›n›n
bir di¤er özelli¤i de h›zla Rus flirketi olmaktan ç›k›p çok uluslu flirketlere
dönüflmeleri, bu aç›dan da d›fl politikada kullan›labilen araçlar olmalar›d›r. Zaman
zaman bu flirketler, özellikle de Gazprom, hükümet ve D›fliflleri Bakanl›¤›’n›n çizdi¤i
politikalardan farkl› politikalar da izleyebilmektedir. Enerji firmalar›n›n, bankalarla
birlikte Rusya’n›n ekonomik hayat›na ve medyaya hakim olmalar› bu alandaki
manevra kabiliyetlerini artt›rmaktad›r.
Türkiye, Avrupa’da enerji tüketimi en h›zl› artan ülkelerin bafl›ndad›r. Ülke
içinde artan enerji talebi, yabanc› enerji kaynaklar›na olan ba¤›ml›l›¤› artt›racakt›r.
Türkiye, önümüzdeki on y›lda Çin ve Hindistan gibi ülkelerle birlikte en büyük
enerji projelerine evsahipli¤i yapacakt›r. Sadece önümüzdeki 10 y›lda y›ll›k enerji
yat›r›m›n›n ortalama 4-5 milyar dolar olmas› gerekmektedir. Y›ll›k 30 milyon ton
olan petrol tüketiminin her y›l ortalama yüzde 2-3 artmas›, do¤al gaz tüketiminin
de iki y›l içinde mevcut 10 milyar m3’lük tüketimden 20 milyar m 3 ’e, 2010 y›l›nda
da 50 milyar m 3 ’e ç›kmas› beklenmektedir. 49
1997 y›l› sonunda 21.901 MW olan elektrik üretimi 2010’a do¤ru 45.000 MW kapasiteye
ulaflacak ve bu enerjinin yüzde 35’i do¤al gazla, yüzde 8’i petrolle ve yüzde
10’u ithal kömürle elde edilecektir. 50 ‹flte bu artan ifl imkanlar› Rus enerji firmalar›n›
yo¤un bir flekilde Türk pazar›na yönlendirmektedir.
Rusya Enerji Sektörü ve Türkiye
Rusya enerji sektörünü oluflturan birimler, Rusya’da Türklerle en çok çal›flan birimlerdir.
Bir taraftan Türkiye’nin Rusya’n›n önde gelen enerji pazarlar›ndan olmas›
ve gelecekte en öncelikli pazar olma olas›l›¤›, di¤er taraftan da 1987 y›l›ndan itibaren
zenginleflen enerji flirketlerinin ve petrol, do¤al gaz zengini bölge yönetimlerinin
sosyal nitelikli inflaatlar›n› Türk firmalara yapt›rmalar› çok güçlü iliflkiler yuma-
¤› yaratm›flt›r. Bu iliflkiye ba¤l› olarak, Rus enerji sektörünü temsil eden siyasetçilerinin
ve sektörün önde gelen isimlerinin (Çernomirdin, Kirienko, fiafranik, Davidov,
Nemstov) Türkiye’ye bak›fl› Rusya D›fliflleri Bakanl›¤›’n›n bak›fl›ndan farkl›d›r ve daha
olumludur. Örne¤in, Rusya ve Türkiye aras›nda siyasi gündemin sorunlu oldu-
¤u bir dönemde Gazprom yönetiminin de telkini ile dönemin Baflbakan’› Çernomirdin’in
Türkiye’yi ziyaret etmesi ve temaslar›nda enerji konular›n›n gündemin ilk s›-
ras›n› almas› yukar›daki yarg›y› kuvvetlendirici önemli bir göstergedir.
134