Türk Devletleri Birligi

TÜRK KÜLTÜRÜ: ÖZGÜN BİR UYGARLIK ÖRNEĞİ
anlaşılmaktadır. Alperenlik ve mülk, Oğuzname destanlarında Tanrı
vergisi gibi sunulmaktadır. Bu nedenle Ortaçağ yazarları çoğu zaman
Türk ordusunu “disiplin yaratan, dünyayı düzene sokan, yolunu
kaybedenleri cezalandıran bir güç olarak görüyorlardı” (26, s.89, 101).
Oğuznameler’in Türk halkları arasında en popüler, sanatsal
ve estetik açıdan en mükemmel destanları, hiç kuşkusuz, “Kitab-ı
Dede Korkut” ve “Köroğlu”dur. Dünya kültürünün muhteşem edebi
yapıtlarından olan “Kitab-ı Dede Korkut” Oğuz Türklerinin devletçilik
tarihine başlama arifesindeki durumunu, onların manevi ve ahlaki
değerlerini, ulus ve toprak uğruna özverili mücadele ruhunu, Oğuz
boyları arasındaki birliği ne pahasına olursa olsun koruma azmini
bütün gerçekliği ile yansıtır (54). “Köroğlu” ise (149) kahramanlığın
başka katmanını açıyor: Halk içinden çıkan kahramanlar onun hakkını
korumak, adaleti yeryüzünde hakim kılmak için iktidarla savaşmak
misyonunu kendi üzerlerine alıyorlar. Aslında, Türk destanının
bu bağlamda çıkış yapması çok büyük bilgeliğin tasdikidir: Türk
devleti büyüyüp imparatorluklar haline geldikçe, ayağının yerden
kesilmemesi, omuzunda yükseldiği halka yukarıdan aşağı bakmaması
gerekiyor. Çünkü kökü halktan kopan devlet saray gibi daralır ve
halkın adaletsizliği kabullenmemesi kafesinde giderek küçülerek, yok
olmaya mahkûm olur. Her iki destan da Türk halklarına mensup olduğu
gibi, aynı zamanda Azerbaycan kültürünün, ahlak etnocoğrafyasının
ürünleridir. Türksoylu Kırgızların yarattığı “Manas”, hacmine göre
(o, Guinness “Rekorlar” kitabına girmeye hak kazanmıştır) dünyanın
en büyük destanıdır (170). Sözlü halk edebiyatının örneği olan bu
destan yüzyıllar boyunca ozanlar tarafından anlatılarak yayılmış,
manevi ve estetik hayatın sürekli değişen manzaraları ile halkın
portresi, aynası olmuştur. “Emsal-i Türki” Oğuznamesi ise çağdaş
Türk halklarının atasözleri ve misallerin “atası” olarak düşünülebilir.
Ortaçağ öncesi Türkünün dil ve kültürünün özünü kompakt halde
yansıtma özelliğini, onun, kendisine ve çevresine nasıl akıllıca tutum
sergilediğini, Türk kelimesinin çok anlamlı katmanlarını ve renkli
manasını bu aforizm sözlerin yer aldığı Oğuzname’den gerektiği
113