Türk Devletleri Birligi

TÜRK DEVLETLERİ BİRLİĞİ: KÜRESEL ENTEGRASYONUN AVRASYA MODELİ
siyasi kurum olan Difai (Savunma) Partisi, daha sonra diğer partiler
oluşturuldu. 1917 yılında Rusya’da yaşanan devrimin dalgalarında
ulusal bağımsızlığa can atan halkların Rusya İmparatorluğu’ndan kopup
kendi devletlerini kurmak imkânlarından Kuzey Azerbaycan Türkleri
büyük milli ve siyasi özveriyle yararlandılar ve böylece Azerbaycan Halk
Cumhuriyeti kuruldu. Azerbaycan Halk Cumhuriyeti’nin o zamanlar
ne kadar ağır bir ortamda faaliyet gösterdiğini hayal etmek hiç de
zor değildir. 1. Dünya Savaşının sona ermesinden önce Ortadoğu’da
büyük askeri gücü olan ve Sovyet Rusya’sına karşı askeri müdahaleyi
gerçekleştiren İngiltere Bakü’yü onun elinden, almaya ve Almanya’yı
Bakü’ye yakın tutmamaya çalışıyordu (7, s.93 - 94). Bakü petrolünü ele
geçirmeye çalışan emperyalist güçler Azerbaycan’da sadece onların
çıkarlarına (elbette, her birinin çıkarına!) hizmet eden oyuncak
hükümet kurmak istiyorlardı. Nuri Paşa’nın komutasındaki Osmanlı
ordusunun Azerbaycan’a girmesi burada hem yerli halk olan Azerbaycan
Türklerine karşı yapılan katliama son verdi hem de Azerbaycan Halk
Cumhuriyeti’nin ayakta kalmasına yolaçtı. Ancak Cumhuriyetin toprak
bütünlüğüne karşı Ermeni Taşnak çetelerinin saldırgan tavırları
Azerbaycan’da siyasi durumun dengelenmesine engel olduğu gibi,
ülkenin büyük güçlere karşı askeri gücünü toplamasına da imkan
vermiyordu. Bundan istifade eden Sovyet Rusya’sının 11.Kızıl Ordusu
Çarlık Rusya’sının imparatorluk birliklerinin askeri saldırısından
farksız bir saldırganlıkla Azerbaycan’ı işgal etti. Mukayese ettiğimizde,
hem İran’da hem de Azerbaycan’da milli bağımsızlık hareketlerini
bastırmak süreçlerinin sanki aynı senaryo üzere oluştuğunu görürüz.
Kuzey Azerbaycan Sovyetler Birliği’ne diğer cumhuriyetler gibi
“müttefik Cumhuriyet” statüsünde dâhil edilmişti. Elbette, bu resmi
nitelik taşısa da en azından, milli dil, eğitim ve kültürün gelişmesine
imkân veriliyordu. Henüz monarşi yapısında kalan İran’da ise bu
imkânlar da yoktu. O zamandan bugüne kadar Fars rejimi çok milyonlu
Güney Azerbaycanlılara ana dilinde eğitim almalarını sağlayacak tek
bir okul bile açmalarına izin vermemiştir. Bütün bunlara rağmen,
Kuzey Azerbaycan’ın Sovyetler Birliği’nde, Güney Azerbaycan’ın İran
254