Türk Devletleri Birligi

ULUSLARARASI POLİTİKA VE ULUSLARARASI HUKUKTA...
ilişkilerinin güçlendirilmesine” dair söylediği fikirleri ilk kez uluslararası
düzeyde ilgi çekti. Daha sonra ulusal liderin yabancı diplomatlarla
görüşmesinde “gelecekte iki Azerbaycan’ın birleşmesini umut ettiğini”
bildirmesi Londra’nın “The Times” gibi nüfuzlu gazetesinde yer aldı
(302, s.191). 1982 yılında Haydar Aliyev’in Sovyetler Birliği’nde ilk
Türk olarak Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkezi Komitesi
Polit Büro üyesi ve SSCB Bakanlar Kurulu Birinci Yardımcısı gibi en
yüksek göreve getirilmesi Azerbaycan’ın tarihi ve milli sorunlarına
daha derinden bakmasına neden oldu. Türkmençay Antlaşması’nın
tarihi adaletsizlik eylemi olduğu o dönemin imkânları dâhilinde
yayımlanan eserlerde kamuoyuna geniş şekilde bildirildi. Henüz 1959
yılında Settar Han, Şeyh Muhammed Hiyabani ve Pişeveri’nin anısına
“Gülistan” politik eserini yazmış Bahtiyar Vahabzade 80’li yılların
sonlarına doğru Kuzey Azerbaycan’ın bağımsızlık hareketinin önde
gelen isimlerinden birine dönüşmüştü.
70’li ve 80’li yıllarda güneyde Farslaştırma ve kuzeyde Ruslaştırma
politikasına, kendi kökünden koparılmasına karşı Azerbaycan
Türklerinin Aras’ın her iki yakasında yürüttüğü mücadelenin “Tek
Azerbaycan” fikrine doğru büyümesi, özellikle İran rejimini çok rahatsız
ediyordu. Rastlantı değil, bu yıllarda İran ve Sovyet bilim adamları
birlikte eserler yazmaya başlıyordu. Kendilerinden istenen; İran
Azerbaycan’ının yerli nüfusunun köken olarak Fars olup, sonradan
Türkleştirildiklerini ispatlamaları idi. Yani, bu nüfusun yeniden kendi
“öz diline”, Farsçaya dönmesi zorunlu idi. Onlar bunun için “güvenilir”
kaynak buluyorlardı. Azerbaycanlı, Tebrizli akademisyen Ahmet
Kesrevi’nin eserlerini (249) örnek gösteriyorlardı. Çünkü Ahmet
Kesrevi daha 20. yüzyılın ilk yarısında “bugünkü Azerbaycan bölgesinin
tarihte Albanya ve Arran’dan ayrı olduğunu” ispat ediyormuş”. Aras’ın
kuzeyine “Azerbaycan” adı da Osmanlı fatihleri tarafından verilmişti.
Bolşevikler de bu fikri suistimal ettiler: Azerbaycan’da konuşulan dil
(yani Azerbaycan Türkçesi! C.F.) İran nüfusunun yerli dili değildir.
Azerbaycan hep İran’ın bir parçası ve onun milli harekâtlarının
ayrılmaz parçası olmuştur. Azerbaycan sorunu (Güney Azerbaycan’ın
257