15.05.2019 Views

Türk Devletleri Birligi

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

TÜRK DEVLETLERİ BİRLİĞİ: KÜRESEL ENTEGRASYONUN AVRASYA MODELİ<br />

“<strong>Türk</strong> unsuru” etkisizleştirilmek için imparatorluk tarafından bütün<br />

araçlar kullanıldı. Rusya İmparatorluğu Kafkasya politikasında Ermeni<br />

azınlığını çoğaltmak ve Hıristiyan Ermenistan’ını Azerbaycan ve <strong>Türk</strong>iye<br />

arasında ayrımcılık işlevini yerine getirmeye yöneltmek ve bununla<br />

da onu kendisine dayanak noktası almak amacıyla Ermenilerin komşu<br />

ülkelerden toplu şekilde Azerbaycan’a, onun kadim Erivan Hanlığına,<br />

bütün diğer bölgelerine, özellikle petrol endüstrisinin gelişmeye başladığı<br />

Bakü’ye yerleştirilmesini planladı. Bütün Kafkasya Tiflis’teki valilik<br />

merkezi ile vilayet ve kazaları şeklinde Çarlık Rusyası’nın yönetim<br />

sistemine katıldı. Azerbaycan’da yönetim kurumlarını yönetmek<br />

büyük çoğunlukla Ruslara ve Ermenilere havale edildi. Uzun süre,<br />

hatta Sovyet döneminde de bu politika devam ettirilirdi.<br />

Rusya’nın kendi amaca yönelik politikaları sonucunda artık<br />

1872 yılında Ermenilerin Azerbaycan’ın sanayi kurumlarındaki payı<br />

Azerbaycan <strong>Türk</strong>lerinden 10 kat fazlaydı. 1900 yılında Ermeni asıllı<br />

Mirzoyev, Mailov, Liazanov, Aramiyants, Tavetosyan ve Mantaşyan<br />

aileleri (hepsi buraya göçürülmüşlerdi) Bakü vilayetinin sanayi<br />

tesislerinin üçte ikisine sahip idiler. Oysa Azerbaycan <strong>Türk</strong>leri<br />

onların sadece %18’ine razı edilmişti (302, s.22 - 23). Buna rağmen,<br />

Azerbaycanlı girişimciler Hacı Zeynelabidin Tagiyev, Musa Nağıyev,<br />

Murtaza Muhtarov, Şemsi Esedullayev, İsa Bey Hacınski, Seyyid<br />

Mirbabayev milli kapitalistleşme sürecinin liderliğini yapıyor, ülkenin<br />

gelişimi için büyük hayırseverlik faaliyeti gösteriyorlardı. Henüz<br />

19.yüzyılın ortalarında Mirza Fetali Ahundzade ile başlayan milli<br />

aydınlanma hareketi 20. yüzyılın başlarında kendi doğal evrimi ile<br />

milli bağımsızlık hareketine dönüştü.<br />

Bundan sonra hem Güney hem de Kuzey Azerbaycan’da yaşanan<br />

olayları paralel şekilde izlememiz çok dramatik gelişmelerin sonuçlarını<br />

ortaya çıkarır. 20. yüzyılın başlarında İran’da Meşrutiyet Hareketi<br />

(1905-1911) lideri Settar Han özgürlük fedailerini kendi etrafına<br />

toplayarak Fars hanedanlığına karşı isyana kalkar. Meşrutiyet<br />

hareketinin amacı, İran Azerbaycanlılarının milli ve anayasal haklarını<br />

elde ederek bağımsızlık kazanması idi. Bu amaçla 1908 yılında Settar<br />

252

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!