Türk Devletleri Birligi

TÜRK KÜLTÜRÜ: ÖZGÜN BİR UYGARLIK ÖRNEĞİ
başlamasıdır: “Ben Bilge Tonyukuk Çin ülkesinde doğdum. O zaman
ki Türk milleti Çin’in yönetimine bağlı idi “(125, s.125).
Bilge Tonyukuk, tam manasıyla, 19.yüzyılın sonu – 20.yüzyılın
başlarında Rusya’da, Avrupa’da eğitim alıp ülkelerine dönen ve
burada milli mücadeleye başlayan Türk maarifçiliği ve bağımsızlığı
hareketinin önderlerinin ceddi olarak düşünülebilir. Kendisinin de
belirttiği gibi, Çin’de, halkının Çin’e tabi olduğu bir zamanda doğmuş,
Çin dilini öğrenmiş, Çin halkının karakterine, kültürünün mahiyetine
vakıf olmuştu. Bu devletin Türk halkı ve Türk topraklarına karşı
nasıl birtavır takınıp, tutum sergilediğine, hakkındaki gizli planla
ve stratejilerine, taktiklerine şahit olmuş ve bütün bunlara karşı
net bir mücadele fikri ile kendi Türk yurduna dönmüştü. Çin’e karşı
isyan ve savaş yapan alperenlerin arasına katılmış, ağır sınavlardan
geçerek, Göktürk İmparatorluğu yöneticiliği seviyesine yükselmişti.
Aslında, o, kendi devletinin teşekkül ve ilerleme amaçlarını pratik
olarak gerçekleştiren bir politikacı, bir strateji uzmanıdır. “Tonyukuk”
abidesi de işte böyle bir fikre ve derin deneyime sahip olmuş devlet
adamı, Bilge Tonyukuk tarafından eski Türkçe ile yazılmıştır.
“Orhun üçlemesinin” bu son anıtında da öncekilerde olduğu gibi,
Göktürk Devleti’nin yükselişi, düşüşü ve yeniden yükselişinin dramatik
tarihi ve bu tarihi olayları Türk’ün zaferine doğru götüren ileri
görüşlü siyaset yansımıştır. Türk her zaman savaşır. Fakat verilen bu
mücadelelerde bütün Türk ulusları, boyları Türkün ortak milli iradesini
kendinde taşıdığı halde yer alır. Bu mücadeleler böylece “Gelecek
Göktürk demokrasisinin temelini, bilgelikle cesaretin birlikteliğini
Tonyukuk’un aklını yansıtır” şekilde, galibiyetle sonuçlanır (6, s.115).
Bu yazıt belgede çok ayrıntılı hatlarıyla, Göktürk İmparatorluğu`nun
kuruluş tarihinden, Tonyukuk’un yaşadığı dönemden, bu dönemin
bütün dramatik olaylarından, Türklerin ayrılıp birleşme dönemlerinden,
onların yaptıkları kanlı savaşlardan, hatta bu savaşların eğitici tarihi
gerçekliklerinden, Türk birliği fikrinin silahla da olsa korunması
zorunluluğundan, çeşitli Türk soylu halklarını Göktürk İmparatorluğu`nda
birleştirmek için İlteriş, Kapğan ve Bilge kağanların yürütmüş olduğu
127