Türk Devletleri Birligi

TÜRK DEVLETLERİ BİRLİĞİ: KÜRESEL ENTEGRASYONUN AVRASYA MODELİ
kompozisyonunda, biraz farklı seçenekte sunuyor. Göktürk İmparatorluğu
yeni hükümdarı Yolluk Tigin kağan Bilge Kağan’ın vasiyetini ilk metne
uygun olarak, burada kanun şekline getirmiştir. Elbette, bu granit
anıt yazısındaki işaretlerin çok bozulması, metnin farklı yerlerinde
birçok kelimenin okunamaması onun genel içeriğinin anlaşılmasını
güçleştirmektedir. Fakat anıta çizilmiş Göktürk İmparatorluğu
doktrini yeterince açıktır: Türk milleti “ayağının burkulmasına”,
“yabancılara aldanıp, kökünü unutmaya, takılmaya” “doğru yolundan,
doğru sözünden dönmeye” izin vermemeli, her zaman güçlükle elde
edilen Göktürk milli hâkimiyetinin Türk uluslarının birliği üzerinde
kalmasına çalışmalıdır. Çalış, vuruş, bu birliği koru!
Profesör Tevfik Hacıyev’e göre “Bilge Kağan” Anıtı’nda da
“Bilgenin hükümdar ve bahadır yüceliği derinliktedir, o buzdağı
timsalindedir ve onu suyun yüzüne çıkarmak için burada dolaylı
karşılaştırmalara yer verilmektedir. Bilge, aslında, daha uzun boylu
olup, küçük kardeşini sırtına aldığından Kül Tigin bu kadar yüksekte
görünmektedir. Aslında, Bilge Kağan kendi şahsında hükümdar
olmanın ve bilgeliğin bütünlüğünü göstermektedir. O, bu üçlemede
hükümdarlığın, kahramanlığın ve bilgeliğin zirvesidir “(6, s.113).
“Orhun üçlemesinin” üçüncü yazıtı, “Tonyukuk” yazıtıdır. Hazırlandığı
tarih 720 - 725 yılları arası olup, yapıldığı tarih ise 732 – 734’dür.
Ondan önceki Türk yazılı yapıtlarından farklı olarak, “Tonyukuk”
neredeyse hiçbir aşınmaya maruz kalmadan, bütün bir belge tarihin
taş belleği olarak kendi anıtsal görünüşünü korumuştur. Metni
granit mermer üzerine yazan Bilge Tonyukuk`tur. Bilge Tonyukuk,
Göktürk İmparatorluğu`nun İlteriş Kağan, Kapğan Kağan ve Bilge
Kağan gibi üç büyük Kağanına baş vezirlik (danışmanlık) yapmış,
gerektiğinde, orduya da kumandanlık yapmış önemli bir zattır. O,
zamanımıza kadarki Türk tarihinde Türkçülük fikrini hem siyasi
sahada uygulamada gerçekleştiren hem de onu ideolojik doktrine
dönüştüren İlk Türk ideoloğudur. Onun kağanlara eşit kişi olmasına
delalet eden olgu da yazdığı kitabenin ilk cümlesinin kendisi ile
126