Türk Devletleri Birligi

TARİHTEN DOĞAN GELECEK
faaliyetleri ile Azerbaycancılıkdan Türkçülüğe giden yolun siyasiideolojik
çizgilerini belirleyen büyük Türkçülerden biri olmuştur.
Kırım Tatarlarının yeni dönem için milli mefkûresi, Gaspıralı İsmail
Bey’in [1851-1914] amaç olarak öne sürdüğü, Rusya İmparatorluğu’nda
yaşayan Türk soylu halkların birliğini, Türk dünyasının birliğine
kavuşturmaktan oluşmaktaydı. Bunun için o, genel Türk kültürünün
eski kalıntılardan kurtulmasını, dil, üslup ve düşünce itibariyle kendi
doğal kökleri üzerinde yenilenmesini, yani Türkleşmesini tebliğ ediyordu.
Onun propaganda meydanı ise, önce Hasan Bey Zerdabi’nin “Ekinci”
gazetesi ardından da Türkçe basının yeni evrensel devresini başlatacak
olan, 1883 yılından itibaren 31 yıl (yüzyılın üçte biri kadar!) bin bir
zahmetle Kırım’ın Bahçesaray şehrinde yayınlanacak olan “Tercüman”
gazetesi olmuştu. Gaspıralı İsmail Bey’in “Dilde, fikirde, işde birlik”
sloganı, Türk dünyasının bütünleşmesinin temel programı olarak
düşünülüyordu. Bu nedenle de o, 1900 yılında genel Türk kültürünün
yaratıcıları olan alimlerin ve önemli şahsiyetlerin hayat ve faaliyetlerini
kapsayan ansiklopedik sözlük yayınlamıştı. Gaspıralı İsmail Bey’in
“Tercüman”ı, dünyada yaşayan, kendi dili, tarihi ve kültürüne saygı
duyan, milli kimliğinin siyasi ve kültürel kaderi üzerinde düşünen
milyonlarca Türk insanının kalbini birbirlerine yaklaştırarak onlar
arasında “tercümanlık “ yapıyordu.
Ziya Gökalp`le (1876-1924) ilgili, Mustafa Kemal Atatürk’ün “
Etimin ve kemiğimin babası Ali Rıza Efendiyse, fikrimin babası Ziya
Gökalp’tir” demesi, onun Türkiye devleti ve toplumunun yeniden
kurulmasında, Türkçülük fikrinin evrenselleşmesinde ne kadar müstesna
etkisinin olduğunu çok güzel ifade etmektedir. “Türkçülüğün Esasları”
(1923) gibi önemli eserin yazarı Ziya Gökalp, kelimenin tam anlamıyla
büyük Türk mütefekkiridir. Ölümünden bir yıl önce yayınladığı bu
eserinde Ziya Gökalp, Türkçülüğün o dönem ve hatta gelecek için
gerekli olan kavramsal yönlerini belirlemiştir. O, söz konusu eserinin
“Türkçülüğün mahiyeti” bölümünde, “Türkçülük nedir?” sorusuna
cevap arıyor, “Türkçülüğün Tarihi”ni araştırıyor, milli kültür ve
medeniyet özelliklerini gösteriyor, Türkçülükte “Halka doğru” ve
95