Türk Devletleri Birligi

AVRASYA’NIN GELİŞİM PERSPEKTİFLERİ VE TÜRK DEVLETLERİ
dramatik süreçlere katılırlar. Yeri gelmişken, Türkler ilk kez Kür ve
Aras nehirleri boyunca tuttukları bölgelerde, Ağvan’da (Arnavutluk’ta)
vergi sistemi uygulamışlardır. (Popov A.A.). Genellikle, Türklerin
giderek güçlendiği Hazar civarı bölgesi, bu dönemden başlayarak,
Asya - Avrupa ilişkilerinde önemli jeopolitik kesişme noktalarından
biri haline gelmiştir. Türk uygarlığının siyasi passionerliği batıya
doğru genişleme sürecinde daha kuvvetli ve kararlı olur (151).
Avrasya jeopolitiğinin dinamik gelişimini önemli şekilde etkileyen
faktörlerden biri de Türklerin imparatorluk yapılanmasında siyasi
örgütlenmenin çok düzenli ve organize olmasına dikkat etmeleridir.
Onlar etnopolitik sistemin büyüme yapısına uygun olarak, yönetimin
hiyerarşik yapısını hem dikey hem de yatay yönde derinleştirmişlerdir.
Jeopolitik mekân üzerinde Türklerin nüfuzu arttıkça, onlar bu
mekânı kontrolünde tutabilecek siyasi hâkimiyeti “paylaşmaktan”
çekinmemişler: “paylar” birleşip bir “siyasi bütünü” oluşturmuştur. Bu,
asıl sinerjik düzeni kurma ve onu anlamak demekti. Böyle bir düzeni
bildikleri için Türkler “Hun çağından” başlayarak, hâkimiyetlerini
“doğu”(doğu) ve “batı”(batı) şeklinde ikiye ayırarak, kendine özgü
yönetim sistemini uygulamışlardır: Doğu Hun Türk İmparatorluğu ve
Batı Hun Türk İmparatorluğu; Doğu Göktürk İmparatorluğu ve Batı
Göktürk İmparatorluğu; Doğu Türkistan ve Batı Türkistan gibi. Türkler,
Avrasya’nın “iç toprağını” ve onu bütün civar bölgeleri ile çevreleyen
bu büyük jeopolitik mekânı (Asya’nın doğusundan Balkanlara kadar),
kendilerinin çok eski ve yerli sözleri ile isimlendirmişlerdir: il (el)!
El - hem “ ulus (millet)” [etimolojik olarak, il ve ulus aynı köktendir]
hem de “devlet” kavramları gibi geniş anlam içermektedir. Çinliler,
“7.- 9. yüzyıllarda kuzeybatıda komşuluklarında yer alan, çok güçlü
Hun ve Uygurlarla akrabalık ilişkileri bulunan Türkleri” uzun süre
hafızalarından silememişlerdir (168, s.32). Hint Avrupalıların İran
kanadına mensup boylarının yaşadıkları mekân İran, Türklerin
yaşadıkları mekân ise Turan olarak adlandırıldığı zaman, Avrasya’nın
güneye doğru uzanan toprakları kendine özgü tezat oluşturur (292,
s.189 - 194; 100, s.134 - 149). Türkler İran - Turan Seddi’ni de geçerek,
169