Upoznajte svoja prava i borite se za njih - European Roma Rights ...

Roditelji Romi sa kojima razgovarate informišu vas da jesu ili nisu bili konsultovani, ili da su bili
prisiljeni da potpišu formulare koji njihovu decu smeštaju u specijalne škole. U specijalnim školama
deci se ne nudi obrazovanje prema standardu normalne osnovne škole, a mogućnosti za dalje
učenje su krajnje ograničene i ovim učenicima nije moguć upis u klasične srednje škole. Nakon
posete nekolicini ovih institucija, odmah je jasno da je ogromna većina učenika romskog porekla.
Slučaj Ostrava
Goreopisana situacija u grubim crtama predstavlja uslove koje je ERRC otkrio prilikom obavljanja
dokumentacije ljudskih prava i opšteg istraživanja u Češkoj Republici 1997. godine. Prema preliminarno
prikupljenim informacijama, posmatrači ERRC-a, zajedno sa lokalnim organizacijama
Roma, započeli su posebnu istragu o položaju romske dece u češkom obrazovnom sistemu.
Veliki deo istraživanja obavljen je u istočnom češkom gradu Ostravi. Vođeno je mnogo razgovora
sa učiteljima, direktorima škola, učenicima i roditeljima. ERRC je koristio pažljivo istraživanje da
pokaže uticaj nejednakosti: računali su su se brojevi romske i neromske dece u svim osnovnim školama
u školskom okrugu Ostrave. Mapa koja je nastala iz toga – pokazujući da je istina ono što
mnogi kažu, ali mali broj njih ima dokumente da to potvrdi – pokazala je grad dramatično podeljen
prema etničkim granicama, sa većinom romske dece koja pohađa škole koje će završiti bez znanja
neophodnih da im omoguće učešće na berzi rada, zaradu pristojne plate i vođenje dostojanstvenog
života. Dalje istraživanje ERRC-a sprovedeno u celoj Češkoj Republici obelodanilo je da je situacija
slična u celoj zemlji.
Svedočenja su zapisana, i analizirani češki zakoni i obrazovna politika, a posebno oni koji se
odnose na pomoćne specijalne škole. Obrasci zloupotrebe i nemara od strane obrazovnih radnika
obelodanjeni su tokom istraživanja. Izveštaj objavljen 1999. koji je proizašao iz toga pokazao je to
da je više od polovine romske populacije školske dobi pohađalo škole za decu sa specijalnim potrebama,
te da su više od polovine ukupne populacije u takvim školama bili Romi. Na osnovu statističke
analize, otrkiveno je i to da je svako romsko dete imalo 27 puta više šanse od neromskog deteta
da bude smešteno u pomoćnu specijalnu školu. Mnoga romska deca koja nisu pohađala škole za
mentalno retardiranu decu bila su okupljena u nekolicini osnovnih škola u određenim predgrađima
Ostrave; preko 30 od 70 “normalnih” škola u Ostravi bile su “sve bele” – tj. u njima nije bilo
nijednog romskog učenika.
Uz to, ERRC je dokumentovao izvestan broj specifičnih pojedinačnih slučajeva povreda ili uznemiravanja,
uključujući neke slučajeve nasilja izvršene od strane rasističke omladine skinhedsa i
neke slučajeve fizičkog nasilja ili uznemiravanja od strane učitelja ili drugih školskih vlasti.
Ova informacija, zajedno sa nekoliko drugih zabrinjavajućih statistika pružila je osnov za ulaganje
zakonske tužbe češkim sudovima koje je preduzela jedna grupa romske dece iz Ostrave, potpomoguta
lokalnim advokatom i ERRC, kako bi se preispitala njihova segregacija u specijalne škole.
EVROPSKI CENTAR ZA PRAVA ROMA
ISTRAŽIVANJE I DOKUMENTACIJA LJUDSKIH PRAVA
113