System euroatlantycki przed i po zakończeniu zimnej wojny. Istota ...

krótkotrwały okres pokoju i międzynarodowego odprężenia na świecie. Budowa postzimnowojennegoładu unipolarnego pod egidą Stanów Zjednoczonych szybko przekształciłasię w amerykański unilateralizm, będący efektem „doktryny Busha”, któraw latach 2001–2009 doprowadziła do wszechobecnej dominacji, kontroli i narzucaniainnym państwom amerykańskiego stanowiska. Polityka ta, realizowana przy użyciuradykalnych metod (siły), okazała się bardzo kosztowną i brzemienną w skutkach dlaStanów Zjednoczonych oraz całego świata. Podziały wśród europejskich sojusznikówStanów Zjednoczonych, problemy w stosunkach z Rosją czy wrogość krajów islamskichi będąca ich efektem islamofobia są jednymi z nich.Ogólnie rzecz biorąc, Amerykanie nie potrafili wykorzystać tego wyjątkowegomomentu historii, jakim był upadek imperium sowieckiego i stać się źródłem tworzenianowego porządku międzynarodowego na miarę potrzeb XXI wieku, tak jak zrobili to poII wojnie światowej, tworząc wespół z ZSRR jałtańsko-poczdamski ład globalny i będącgwarantem światowego pokoju. Trafnie jednak zauważ wielu badaczy i ekspertów, że nieoznacza to, że Stany Zjednoczone tracą dziś pozycję ważnego aktora sceny globalnej,utraciły jedynie pozycję „aktora decydującego w klimacie unipolarnym” i w ten sposóbświat wkroczył w okres kształtowania się nowej multipolarnej sceny globalnej 6 .Stany Zjednoczone są nadal najważniejszym, ale już nie jedynym graczem na areniemiędzynarodowej. Wciąż dysponują ogromnym, najbardziej zaawansowanym technologiczniepotencjałem militarnym. Jednak ten potencjał jest już niewystarczający,aby Stany Zjednoczone mogły spełniać rolę unipolarnego strażnika ładu globalnego.Co więcej, według różnych szacunków, w 2025 roku porównywalnym potencjałem wojskowymbędą dysponowały już Chiny. Stany Zjednoczone są też nadal największą i najbardziejinnowacyjną gospodarką świata, ale za nimi podążają nowoczesne gospodarkiChin i Indii. Niestety, dziś amerykańska gospodarka nie jest już gospodarką zdolnągenerować wysoką stopę wzrostu, co przekłada się na nienotowane od lat pięćdziesiątychXX wieku bezrobocie (prawie 8%) i olbrzymi dług publiczny oraz zadłużeniezagraniczne, głównie w chińskich bankach.Dziś na świecie zachodzą więc radykalne zmiany, jeśli idzie o układ sił i proceskształtowania się nowego ładu międzynarodowego. Wśród nich szczególne znaczeniemają: erozja Stanów Zjednoczonych, które tracą swoją moc jako siły gwarantującejfunkcjonowanie porządku globalnego i erozja Unii Europejskiej. Ginie też klimat solidarnościkrajów UE, ginie domena wspólnej suwerenności Unii i Wspólnoty Transatlantyckiej,a zarazem rosną w siłę tzw. mocarstwa wschodzące, które odgrywają corazwiększą rolę na globalnej scenie międzynarodowej.Według Richarda Haassa, przyczyną zmniejszania się amerykańskiej przewagi nadinnymi uczestnikami stosunków międzynarodowych w przyszłości będą zarówno czynnikipojawiające się wewnątrz Stanów Zjednoczonych, jak i zmiany zachodzące w środowiskumiędzynarodowym. Do tych pierwszych zaliczyć można „zmęczenie” zarówno6 Patrz A. Kukliński, Rekonfiguracja sceny globalnej XXI w., „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego”,nr 2(56), luty 2012, s. 113.20