System euroatlantycki przed i po zakończeniu zimnej wojny. Istota ...

czy starych sag jak „Romans trzech królestw” aniżeli pism Lenina czy Marksa, które„im częściej czytał, tym mniejszym darzył respektem” 22 . Nawet w trakcie szaleństw ideologicznychi gospodarczych Mao ponoć szukał odpowiedników w historii cesarstwa,mniejszą uwagę przywiązując do sytuacji w ZSRR i państwach realnego socjalizmu.Również w gospodarce dzisiejszych Chin zanika system socjalistyczny i ma „on tylewspólnego z komunizmem, co Unia Europejska z kapitalizmem, czyli nic. Oczywiściemożna by wiele dyskutować na ten temat, ale wolności gospodarczej, takiej jak jestw Chinach, próżno szukać w jakimkolwiek kraju Unii Europejskiej” 23 .Dziś w Chinach mamy do czynienia raczej z „kapitalizmem państwowym”, alboinaczej z „chińskim kapitalizmem sterowanym”, który różni się od kapitalizmu liberalno-demokratycznego.ChRL jest dobrym przykładem kraju, gdzie neoliberalny ładgospodarczy łączy się z autorytarną i scentralizowaną władzą polityczną. Autorytaryzm– pokazuje przykład Chin – nie przeszkadza w generowaniu wysokiego wzrostu gospodarczego,a co pozwoliło władzom na wprowadzenie demokracji konsumpcji i kupieniespołecznego poparcia dla lawinowo rosnących nierówności społecznych. Choć niemożna mówić o istnieniu w Chinach systemu kapitalistycznego takiego jak na Zachodzie,bo władza polityczna wciąż zachowuje znaczną kontrolę zarówno nad kapitałem,jak i zarządzaniem i kluczowymi decyzjami regulacyjnymi, to jednak ukształtowała siętam już klasa nowych właścicieli i menedżerów (klasa średnia) dysponująca dużymbogactwem. Dominacja władzy politycznej nie oznacza, że przedsiębiorcy nie wpływająna decyzje administracyjne, nie używają kredytów państwowych i nie zyskująna procesach wywłaszczania i prywatyzacji. Między władzą polityczną i właścicielami(„czerwoną burżuazją”) w Chinach panuje swoista symbioza, pieczętowana luksusowąkonsumpcją, w jakiej gustują i partyjni funkcjonariusze i biznesmeni. Druga po StanachZjednoczonych gospodarka świata, zwana dziś często China Inc., to specyficznyrodzaj przedsiębiorstwa rodzinnego z partyjnymi dynastiami (klanami) na czele. Dziecii wnuki weteranów i dygnitarzy partyjnych, zwane książątkami lub czerwoną arystokracją,to nowi właściciele Chin. Często służą jako pośrednicy dla globalnych koncernówi bogatych inwestorów, którym pomagają wejść na chiński rynek. Na przykład, rodzinaLi Penga, który w czerwcu 1989 roku wysłał czołgi na protestujących studentów naplacu Tiananmen, kontroluje chińską energetykę. Równie wpływowy jest klan byłegoprzywódcy, dziś 86 letniego Jiang Zemina, który choć jest na partyjnej emeryturze, towciąż trzęsie Chinami 24 .22 Patrz: R. Terrill, Mao. Biografia, Książka i Wiedza, Warszawa 2001, s. 168.23 Patrz: Chiny od kuchni. Rozmowa z Andrzejem Machałem, „Geopolityka. Biuletyn analityczny InstytutuGeopolityki”, nr 2, 2012, s. 3. Por. także: G. Arrighi, Neoliberalizm z chińską twarzą?, „Krytyka Polityczna”,nr 29, 2012, s. 63–66; M. Pei, Chinas Trapped Transition. The Limit sof Development Autocracy,Harvard University Press, New York 2006.24 Patrz: M. Gdula, Dwa razy Chiny, „Krytyka Polityczna”, nr 29, 2012, s. 68; M. Kruczkowska, Czerwonaszlachta Chin Ludowych, „Gazeta Wyborcza”, 8–9 IX 2012, s. 11; M. Kruczkowska, Niezatapialny JiangZemin, „Gazeta Wyborcza”, 29–30 IX 2012, s. 9.57