System euroatlantycki przed i po zakończeniu zimnej wojny. Istota ...

Chiński neoliberalizm, albo inaczej „chiński kapitalizm sterowany”, wprowadzanyw życie przez autorytarną władzę, to system, który dość skutecznie łączy mechanizmyuelastyczniania więzi społecznych i przerzucania kosztów akumulacji na pracownikówz polityczną i partyjną kontrolą zabezpieczającą przed kryzysami i masowymruchem społecznym. Można stwierdzić, że Chinom udało się okiełznać kapitalizm,powoli dostosowując go do własnych uwarunkowań społecznych, politycznych i ekonomicznych.Jak pisze David Harvey, efektem procesów neoliberalizacji w Chinachjest głęboka modyfikacja struktury społecznej i próba dostosowania jej do wymogówprocesu akumulacji. „Partia przyłożyła rękę do masowej proletaryzacji chińskiegoświata pracy, do rozbicia „żelaznej miski ryżu”, odarcia z wszelkiej istotnej treści osłonsocjalnych, wprowadzenia odpłatności za usługi publiczne, stworzenia elastycznegorynku pracy oraz prywatyzacji majątku dawniej będącego dobrem wspólnym ogółu” 25 .David Harvey dowodzi, że w Chinach u progu XXI wieku stworzono skuteczny systemwyzysku, łącząc elementy państwowej kontroli i uspołeczniania kosztów z ekspansjąkapitalistycznych przedsiębiorstw.Natomiast jeśli idzie o demokrację w rozumieniu państw zachodnich, to jest onaChińczykom obca kulturowo i przeczy zasadzie hierarchii, więc należy wątpić, aby tenmodel miał racjonalne przesłanki do prawidłowego funkcjonowania w Chinach. Dużywpływ na politykę chińskich władz, a zwłaszcza jeśli idzie o kierunek reform i modernizacjęChRL mają doświadczenia państw zachodnich, a tu również demokracja szwankujei nie spełnia swoich funkcji. Dlatego też nie należy sądzić, aby w najbliższychdekadach coś miało się pod tym względem w Chinach zmienić, gdzie zresztą obowiązujestara zasada: „nieważne czy kot jest biały czy czarny, ważne jest to, aby łapałmyszy”, a póki co łapie i to co roku o 10% więcej.W Chinach dziś władze mniej troszczą się o nadbudowę, a bardziej o bazę, dla którejnajważniejsza jest gospodarka, a ta od ponad trzydziestu lat rozwija się w zawrotnymtempie, kiedy model zachodni oparty na neoliberalnych zasadach bankrutuje,czego przykładem są Stany Zjednoczone i niektóre kraje należące do strefy euro w UE.Chińska gospodarka, jak już wspominałem, w skali mikro jest to pełna swoboda i brakwiększych ograniczeń, a w skali makro, to protekcjonizm państwowy oraz długofalowastrategia, której wciąż nie może dla siebie wypracować Unia Europejska, a w rezultacietego Europa od lat pogrążona jest w kryzysie finansowo-gospodarczym 26 . Towarzyszymu kryzys demokracji i zaufania. Kolejne transze pomocowe dla krajów najbardziejdotkniętych kryzysem politycznie motywowane są hasłami „więcej Europy”. Efekty sąjednak często odwrotne od zamierzonych – Europejczycy odwracają się od wspólnegoprojektu europejskiego i w wielu krajach narastają tendencje (re)nacjonalistyczne.25 Patrz: D. Harvey, Neoliberalizm. Historia katastrofy, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa2008, s. 204.26 Patrz: K. Lutkowski, Rozpad strefy euro – ponura wizja czy realna możliwość?, [w:] L. Oręziak, D.K. Rosati(red.), Kryzys finansów publicznych. Przyczyny, mechanizmy, drogi wyjścia, Oficyna Wydawnicza UczelniŁazarskiego, Warszawa 2013, s. 43–60; D.K. Rosati, Czy strefa euro przetrwa kryzys?, [w:] jak wyżej,s. 61–102; N. Roubini, M. Stephen, Ekonomia kryzysu, Wolters Kluwer, Warszawa 2011.58