System euroatlantycki przed i po zakończeniu zimnej wojny. Istota ...

Jak trafnie zauważa Piotr Kłodkowski: „Próżnia ideologiczna, jaka powstała pookresie maoistowskim, zostaje stopniowo wypełniana ideą „silnej cywilizacji chińskiej”,w której elementy „azjatyckich wartości” mają wspomagać gigantyczne planygospodarcze i misję cywilizacyjną. Rzeczywiście, nawet zewnętrzna tylko obserwacjazarówno wielkich metropolii, jak i mniejszych miast nijak nie prowadzi do wniosku, żejesteśmy w państwie realnego socjalizmu znanego nam z dawnej wschodniej Europy.Także większość danych wskazuje, że Chiny stają się graczem w światowej grze gotowymprowadzić ją na swoich warunkach, częściej niż rzadziej odmiennych od zachodnich.Jest to możliwe, jako że państwo dokonuje nowego „wielkiego skoku”, tym razemby osiągnąć sukces ekonomiczny potwierdzający siłę własnej cywilizacji” 33 .Chiny, mając strategiczne położenie geopolityczne, przez ponad 5 tys. lat oddziaływałyi nadal oddziałują na kształt wszystkich cywilizacji, także naszej zachodniej, transatlantyckiej.Co więcej, błyskawiczny awans potęgi gospodarczej i politycznej Chin,który dokonał się w minionym trzydziestoleciu jest prawdopodobnie najważniejszymczynnikiem rekonfiguracji sceny globalnej w XXI wieku 34 .Nasuwa się tutaj pytanie, jaka będzie rola ChRL w nowym ładzie międzynarodowym?W literaturze przedmiotu na ten temat spotykamy różne stanowiska, odpesymistycznego do optymistycznego, które szczegółowo omawiam w dalszej częścininiejszego opracowania. Generalnie rzecz biorąc, dominuje pogląd, że: „Chiny tomocarstwo, które postawiło zdecydowanie na rozwijanie geoekonomicznej strategiiw celu zapewnienia sobie statusu globalnego mocarstwa. Wewnątrzsystemowe uwarunkowania(niedemokratyczny system i status państwa rozwijającego się) oraz kombinacjecelów i środków działania nadają jej specyficzne wartości” 35 . W związku z tym,należy tutaj postawić kolejne pytanie, a mianowicie, czy Chiny dziś naśladują obecnepaństwa rozwinięte, czy też próbują stworzyć własny, oryginalny system (model)? Problemten jest przedmiotem ożywionego dyskursu w Chinach i na świecie, a zdaniana ten temat są podzielone. Zdaniem wielu badaczy, takiego własnego modelu rozwojowegowciąż Chiny nie wypracowały, ale nie ulega też wątpliwości, że dotychczasowysposób stymulowania chińskiego wzrostu gospodarczego, opartego głównie naeksporcie i eksploatacji taniej siły roboczej dobiega końca. Chińska gospodarka niejest już tak konkurencyjna jak jeszcze 5–10 lat temu. W ogóle Chiny się radykalniezmieniły. Przestały być zagłębiem taniej siły roboczej, zurbanizowały się (od 2011 r. poraz pierwszy w dziejach Chin liczba ludności miast jest większa od liczby mieszkańcówżyjących na wsi). Ale wciąż aż 12% spośród 1,3 mld obywateli w tym kraju musi przeżyćdzień za 1,25 dolara. Chiny już powoli też starzeją się, ale nie tak mocno jak Stany33 Patrz: P. Kłodkowski, Wojna światów? O iluzji wartości uniwersalnych, Wydawnictwo Znak, Kraków 2002,s. 264.34 Patrz: N. Ferguson, Civilization. The West and the Rest, Nowy Jork 2011; J. Tomilnson, Globalisation andCulture, Polity Press, Cambridge 1999; F. Braudel, Gramatyka cywilizacji, Oficyna Naukowa, Warszawa2006.35 Patrz: E. Haliżak, Geoekonomiczna strategia Chin, [w:] E. Haliżak (red.), Geoekonomika, WydawnictwoNaukowe SCHOLAR, Warszawa 2012, s. 618.61