stan w ogóle do osiągnięcia? Jeśli <strong>po</strong>stawimy tezę, że tak, to nasuwa się pytanie kolejne,a mianowicie kiedy to nastąpi i jak będzie kształt tego nowego ładu międzynarodowego?Od<strong>po</strong>wiedź – jak już pisałem – nie jest łatwa, ale można przyjąć hi<strong>po</strong>tezę, żeten nowy ład międzynarodowy będzie ładem <strong>po</strong>tencjałów: gos<strong>po</strong>darczego, naukowo--technmicznego, wojskowego i demograficznego. W związku z tym, jego głównymi filarami(ośrodkami siły) będą ws<strong>po</strong>mniane wspólnoty międzynarodowe, takie jak UEi NAFTA, Unia Euroazjatycka, czy Wspólnota Wschodnioazjatycka, o <strong>po</strong>wołaniu którejod dawna myśli się w Tokio i Pekinie, do której z czasem mogłyby dołączyć Indiea także Rosja. Wielu badaczy w sojusz tych mocarstw jednak wątpi. Wątpią w to samiChińczycy, dla których głównym wrogiem jest Ja<strong>po</strong>nia, a głównym konkurentem zewzględu na <strong>po</strong>tencjał (obszar, liczebność, szybki wzrost PKB) są oczywiście Indie, cow praktyce sprzyja <strong>po</strong>prawnym dziś stosunkom Chin z Pakistanem, wrogiem numerjeden Indii. Podobnie wyglądają relacje Chin z Rosją, która <strong>po</strong>d rządami Putina uchodziza przyjaciela Pekinu. Oczywiście, że mamy tutaj do czynienia z taktycznymi <strong>po</strong>wiązaniamitych państw, które w każdej chwili mogą ulec zmianie. Dziś na przykład nie mamowy o zacieśnianiu więzi Tokio z Pekinem, gdyż trwa ostry spór między ChRL i Ja<strong>po</strong>niąo maleńkie wysepki Senkaku na Morzu Wschodniochińskim. W <strong>po</strong>łowie września2012 roku przez Chiny w ciągu kilku dni przetaczała się w związku z tym fala antyja<strong>po</strong>ńskichdemonstracji. Co więcej, Chiny zagroziły Ja<strong>po</strong>nii retorsjami handlowymi,a niektóre ja<strong>po</strong>ńskie firmy rozważały wyniesienie się z Chin. Warto tu ws<strong>po</strong>mnieć, żeChiny są dziś głównym partnerem handlowym Ja<strong>po</strong>nii, a wzajemne obroty wyniosływ 2011 roku 345 mld dolarów 21 .Ponadto istotnymi filarami nowego ładu międzynarodowego będą też takie mocarstwa,jak Stany Zjednoczone, Chiny, Rosja, Indie, Ja<strong>po</strong>nia i ewentualnie Turcja orazBrazylia, choć ta ostatnia – <strong>po</strong>dobnie jak Ja<strong>po</strong>nia i Turcja – nie <strong>po</strong>siada broni jądroweji w ogóle liczącej się armii. Notabene, gdyby doszło do utworzenia wyżej wymienionychnowych wspólnot, a co moim zdaniem jest realne, to wówczas radykalniezmieni się układ sił na arenie międzynarodowej. Przede wszystkim stracą wówczasswą hegemonalną <strong>po</strong>zycję na arenie międzynarodowej Stany Zjednoczone, a nowyład międzynarodowy będzie opierał się głównie na owych trzech – czterech wspólnotachmiędzynarodowych, wspieranych przez <strong>po</strong>szczególne mocarstwa globalne. Zatemnowy ład globalny, to nowy zespół aktorów pierwszego, drugiego i trzeciego planu,grających dla wielomiliardowej widowni.W świetle <strong>po</strong>wyższego, można zatem <strong>po</strong>stawić kolejną tezę, a mianowicie, że nowyład międzynarodowy będzie wielobiegunowym (multi<strong>po</strong>larnym), a jednym z tych biegunówbędzie – obok Stanów Zjednoczonych, Indii, Rosji i Unii Europejskiej – ChRL.Trzeba tu jednak zaznaczyć, że Unia Europejska jest co prawda <strong>po</strong>tęgą gos<strong>po</strong>darczą,ale nadal – mimo nadanej jej na mocy traktatu z Lizbony osobowości prawnej – <strong>po</strong>siadaograniczone możliwości <strong>po</strong>lityczne do aktywnej działalności na arenie międzynaro-21 Patrz: A. Kublik, Starcie kontuzjowanych kolosów, „Gazeta Wyborcza”, 1 X 2012, s. 27; M. Kruczkowska,Chińczycy plądrują ja<strong>po</strong>ńskie fabryki, „Gazeta Wyborcza”, 18 IX 2012, s. 11.27
dowej. UE nie jest mocarstwem, nie jest państwem federalnym, które mogłoby konkurowaćze Stanami Zjednoczonymi czy Chinami. Wciąż jest tworem specyficznym,organizacją międzynarodową nowego typu, dobrowolnym związkiem suwerennychpaństw, które wyraziły zgodę, aby obok suwerenności narodowej, budować suwerennośćwspólnotową, reprezentowaną przez instytucje unijne 22 .Unia Europejska, krótko mówiąc, <strong>po</strong>dobnie jak Stany Zjednoczone traci dziś swojąmoc jako siły gwarantującej funkcjonowanie <strong>po</strong>rządku globalnego. Jest niezdolna dosprostania wyzwaniom kryzysu europejskiego i globalnego. Na naszych oczach ginieklimat solidarności krajów UE, ginie ws<strong>po</strong>mniana domena wspólnej suwerennościUnii. Unia wymaga daleko idącej modernizacji i musi stać się unią <strong>po</strong>lityczną, państwemfederalnym, aby mogła stać się filarem nowego ładu międzynarodowego. UniaEuropejska musi <strong>przed</strong>e wszystkim wyjść wzmocniona z kryzysu finansowo-gos<strong>po</strong>darczegoi umocnić swoją <strong>po</strong>zycję na mapie <strong>po</strong>litycznej świata. Powinna więc zmierzać nietylko do utrzymania, ale także do zwiększenia swojej obecności we wszystkich regionachświata. Powinna w s<strong>po</strong>sób racjonalny łączyć <strong>po</strong>litykę handlową, <strong>po</strong>moc rozwojowąi humanitarną z aktywną działalnością <strong>po</strong>lityczno-dyplomatyczną, tak jak od latczynią to Stany Zjednoczone, a dziś także Chiny. Może to osiągnąć m.in. przez współpracęze Stanami Zjednoczonymi, Rosją i Chinami. Dzięki temu Unia może stać sięważnym „stabilizatorem”, ośrodkiem gos<strong>po</strong>darczego i <strong>po</strong>litycznego oddziaływania naskalę globalną i wpływać na kształt nowego ładu międzynarodowego, będąc zarazemjednym z jego biegunów.Jak zauważa rosyjski <strong>po</strong>litolog Siergiej Karaganow, który namawia Unię Europejskądo zacieśnienia współpracy z Rosją, gdyż: „Bez zrozumienia wspólnego interesui bez długofalowych wspólnych celów strategicznych nie <strong>po</strong>konamy dryfu i nie unikniemydalszej marginalizacji w świecie. Wielkie 500 lat Europy odejdzie w cień, a tonświatu będą nadawać Stany Zjednoczone i Chiny. Może to nie jest wielkie nieszczęście,ale taki dwubiegunowy świat będzie skrajnie niestabilny. Trójkąt Stany Zjednoczone– Chiny – zjednoczona Europa może uczynić go bardziej stabilnym. Dlatego Rosjai Europa <strong>po</strong>winny dążyć do stworzenia wspólnego Związku Europy i do włączeniado niego państw, które dotąd jeszcze nie określiły swej orientacji: Turcji, Ukrainy,Kazachstanu itp. Trzeba dążyć do związku, a nie do biurokratycznych form, partnerstwa,choćby strategicznego. Nie będzie to łatwe, ale gra jest warta świeczki. (…)W świecie przyszłości Rosja i Europa (UE) działając wbrew sobie skazane są na degradacjęi osłabienie. To nieracjonalne i nierozumne” 23 .Nie tylko jednak Chiny mogą stanowić w przyszłości zagrożenie dla świata,a w szczególności dla zachodniej cywilizacji, dla Stanów Zjednoczonych i Unii Euro-22 Patrz: R. Jackson, Suwerenność. Ewolucja idei, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2011; W. Malendowski,Suwerenność państw w procesie integracji europejskiej, „Przegląd Politologiczny”, nr 4, 2010, s. 7–20;J.M. Fiszer (red.), Parlament Europejski <strong>po</strong> traktacie z Lizbony. Doświadczenia i nowe wyzwania, ISPPAN, Warszawa 2011; J.J. Węc, Traktat Lizboński. Polityczne aspekty reformy ustrojowej Unii Europejskiejw latach 2007–2009, Księgarnia Akademicka, Kraków 2011.23 Patrz: S. Karaganow, Europa i Rosja. Postawmy na Związek, „Gazeta Wyborcza”, 28–29 VIII 2010, s. 19.28
- Page 4: Józef M. FiszerSystem euroatlantyc
- Page 10 and 11: WprowadzenieBez wątpienia, żyjemy
- Page 12 and 13: Marshalla czy budowania nowego porz
- Page 14 and 15: nego Zachodu, zdolnego do odgrywani
- Page 16 and 17: decyduje m.in. wielkość terytoriu
- Page 18 and 19: ROZDZIAŁ IGeneza systemu euroatlan
- Page 20 and 21: i pozostałych uczestników stosunk
- Page 22 and 23: władz, jak i społeczeństwa amery
- Page 24 and 25: mentu Europejskiego i instytucjami
- Page 26 and 27: pejskiej wręcz najważniejszą - w
- Page 30 and 31: pejskiej, dla relacji transatlantyc
- Page 32 and 33: ROZDZIAŁ IIWspółczesny ład mię
- Page 34 and 35: jako „naukę o państwie jako org
- Page 36 and 37: W każdym z państw objętych „ar
- Page 38 and 39: kańską wojnę w Iraku oraz, że
- Page 40 and 41: od rosyjskiej ropy, ale pomysły pr
- Page 42 and 43: użycia sił zbrojnych poza granica
- Page 44 and 45: (wizy), neutralizacja NATO oraz pos
- Page 46 and 47: malnej koniunktury, więc państwo
- Page 48 and 49: sunków bilateralnych (w tym także
- Page 50 and 51: noczonych, zadając sobie zarazem p
- Page 52 and 53: Postępuje dalsza instytucjonalizac
- Page 54 and 55: cej się przepowiedni”, czy o to
- Page 56 and 57: wola, można wprawdzie odnaleźć u
- Page 58 and 59: czy starych sag jak „Romans trzec
- Page 60 and 61: W często spóźnionych reakcjach g
- Page 62 and 63: Jak trafnie zauważa Piotr Kłodkow
- Page 64 and 65: nego” 37 . Notabene system emeryt
- Page 66 and 67: Czy rzeczywiście tak będzie? Trud
- Page 68 and 69: widoczny staje się podział na bog
- Page 70 and 71: siebie, żeby móc nawiązać bliż
- Page 72 and 73: czałoby wzrost roli Chin na arenie
- Page 74 and 75: problemem wewnętrznym tego państw
- Page 76 and 77: Chiny otwarte na świat i ściśle
- Page 78 and 79:
oraz wzmacniają jej pozycję w św
- Page 80 and 81:
gdy kryzys się zaczynał. Jak traf
- Page 82 and 83:
z Unii, wśród polityków i obywat
- Page 84 and 85:
wiedliwość społeczna. Europa bud
- Page 86 and 87:
w czerwcu 2012 roku nowym raporcie
- Page 88 and 89:
nej wymiany towarowej ChRL z całą
- Page 90 and 91:
finansowym w skali globalnej 32 , a
- Page 92 and 93:
W przeszłości, w ciągu setek lat
- Page 94 and 95:
wiekiem Pacyfiku (America’s Pacif
- Page 96 and 97:
dzy Unią Europejską a Stanami Zje
- Page 98 and 99:
presja na Iran będzie bardziej sku
- Page 100 and 101:
ner strategiczny i jakie cele ma re
- Page 102 and 103:
Warto tutaj dodać, że powołany d
- Page 104 and 105:
W opublikowanym 3 marca 2010 roku k
- Page 106 and 107:
W dobie globalizacji i budowy noweg
- Page 108 and 109:
tycki pozostanie bastionem dobrobyt
- Page 110 and 111:
Zachód mógł stawić czoła wyzwa
- Page 112 and 113:
ZakończenieSystem euroatlantycki,
- Page 114 and 115:
BibliografiaDokumenty publikowaneAc
- Page 116 and 117:
Buchman T., Burzliwy pokój. Histor
- Page 118 and 119:
Jaskólski A., Legitymizacja w Unii
- Page 120 and 121:
Müller-Härlin B. (red.), Globar G
- Page 122 and 123:
Toynbee A., The Word Afyer the Peac
- Page 124 and 125:
Hryniewicz J.T., Światowe przywód
- Page 126 and 127:
Świtalski A., „Międzyepoka” i
- Page 128 and 129:
Wroński P., Czego MON nie kupi za
- Page 130:
Seria: System euroatlantycki w wiel