nego” 37 . Notabene system emerytur i ochrony zdrowia, zwłaszcza na wsi, dopiero siętworzy, nie mówiąc już o domach starców czy w ogóle opieki, a tymczasem już w 2013roku w ChRL liczba osób <strong>po</strong>wyżej 60 roku życia przekroczy 200 mln 38 .Jeśli tak się stanie i Chinom uda się zreformować swój model gos<strong>po</strong>darki i w większymstopniu oprzeć go na innowacjach i <strong>przed</strong>siębiorczości, dalszym rozwoju klasyśredniej oraz zarządzaniu dobrami publicznymi, będzie to sprzyjało ich dalszemurozwojowi i wzrostowi <strong>po</strong>zycji na arenie międzynarodowej. Chiny staną się wówczas<strong>po</strong>ważnym wyzwaniem dla całego Zachodu, a zwłaszcza dla Unii Europejskiej i StanówZjednoczonych, które będą musiały wypracować od<strong>po</strong>wiednią strategię współpracyi rywalizacji z tym nowym supermocarstwem globalnym.37 Patrz: B. Dickson, Updating the China model, „The Washington Quarterly”, nr 4, 2011, s. 39–57;A. Domański, Nowa twarz smoka, „Puls Biznesu”, 21–26 XII 2012, s. 23.38 Patrz: „Polityka”, 17–23 VII 2013, s. 7.63
ROZDZIAŁ IVStany Zjednoczone a Chiny, Ja<strong>po</strong>niai Rosja – alternatywne sojuszew multi<strong>po</strong>larnym świecieoraz wyzwaniadla systemu <strong>euroatlantycki</strong>egoJuż dziś – jak starałem się to <strong>po</strong>kazać w <strong>po</strong><strong>przed</strong>nim rozdziale – rola ChRL w procesiebudowy nowego ładu światowego jest ogromna, wręcz ma dla niego najważniejszeznaczenie. Jednakże proces ten, determinowany ewolucją środowiska międzynarodowegoi przekształcaniem się Chin <strong>po</strong>czynając od końca lat siedemdziesiątych XX wiekudo dziś w mocarstwo globalne, <strong>po</strong>woduje nie tylko radykalną zmianę w międzynarodowymukładzie sił, ale również niesie wiele niewiadomych oraz wyzwań dla tego krajui całego świata, a także dla systemu <strong>euroatlantycki</strong>ego. Jeśli <strong>po</strong>zytywne efekty chińskiej<strong>po</strong>lityki wewnętrznej i zagranicznej wezmą górę nad ich negatywnymi skutkami, torola Chin w przyszłym multi<strong>po</strong>larnym świecie również będzie ogromna, a może nawetwiodąca, najważniejsza dla nowego systemu międzynarodowego, który coraz wyraźniejkształtuje się jako globalna triada. Chiny znów staną się centrum świata, będąnim rządziły wespół ze Stanami Zjednoczonymi i Unią Europejską (Europą), ale <strong>po</strong>dwarunkiem, że między nimi dojdzie do <strong>po</strong>wstania równowagi sił. W przeciwnym razie,to Chiny staną się nowym hegemonem w świecie, a Stany Zjednoczone i Europa będąco najwyżej półperyferiami 1 .1 Patrz: R. Kuźniar, Geoekonomia, czyli chybiona próba paradygmatu, „Sprawy Międzynarodowe”, nr 3,2012, s. 108; E. Haliżak, Geoekonomiczna strategia Chin, [w:] E. Haliżak (red.), Geoekonomia, WydawnictwoNaukowe SCHOLAR, Warszawa 2012, s. 590–619; J. Rowiński, Dylematy i wyzwania <strong>po</strong>litykiChin w końcu pierwszej dekady XXI wieku, [w:] R. Kuźniar (red.), Kryzys 2008 a <strong>po</strong>zycja międzynarodowaZachodu, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2011, s. 149–172; R. Kagan, Potęga i raj. Amerykai Europa w nowym <strong>po</strong>rządku świata, Wydawnictwo Studio EMKA, Warszawa 2003; B. Góralczyk,O co grają Chiny, „Gazeta Wyborcza”, 3–4 XI 2012, s. 22–23; N. Ferguson, Civilization. The West and theRest, Nowy Jork 2011; N. Ferguson, Cywilizacja. Zachód i reszta świata, Wydawnictwo Literackie, Kraków2013; P. Kłodkowski, Wojna światów? O iluzji wartości uniwersalnych, Wydawnictwo Znak, Kraków2002, s. 239–286.64
- Page 4:
Józef M. FiszerSystem euroatlantyc
- Page 10 and 11:
WprowadzenieBez wątpienia, żyjemy
- Page 12 and 13:
Marshalla czy budowania nowego porz
- Page 14 and 15: nego Zachodu, zdolnego do odgrywani
- Page 16 and 17: decyduje m.in. wielkość terytoriu
- Page 18 and 19: ROZDZIAŁ IGeneza systemu euroatlan
- Page 20 and 21: i pozostałych uczestników stosunk
- Page 22 and 23: władz, jak i społeczeństwa amery
- Page 24 and 25: mentu Europejskiego i instytucjami
- Page 26 and 27: pejskiej wręcz najważniejszą - w
- Page 28 and 29: stan w ogóle do osiągnięcia? Je
- Page 30 and 31: pejskiej, dla relacji transatlantyc
- Page 32 and 33: ROZDZIAŁ IIWspółczesny ład mię
- Page 34 and 35: jako „naukę o państwie jako org
- Page 36 and 37: W każdym z państw objętych „ar
- Page 38 and 39: kańską wojnę w Iraku oraz, że
- Page 40 and 41: od rosyjskiej ropy, ale pomysły pr
- Page 42 and 43: użycia sił zbrojnych poza granica
- Page 44 and 45: (wizy), neutralizacja NATO oraz pos
- Page 46 and 47: malnej koniunktury, więc państwo
- Page 48 and 49: sunków bilateralnych (w tym także
- Page 50 and 51: noczonych, zadając sobie zarazem p
- Page 52 and 53: Postępuje dalsza instytucjonalizac
- Page 54 and 55: cej się przepowiedni”, czy o to
- Page 56 and 57: wola, można wprawdzie odnaleźć u
- Page 58 and 59: czy starych sag jak „Romans trzec
- Page 60 and 61: W często spóźnionych reakcjach g
- Page 62 and 63: Jak trafnie zauważa Piotr Kłodkow
- Page 66 and 67: Czy rzeczywiście tak będzie? Trud
- Page 68 and 69: widoczny staje się podział na bog
- Page 70 and 71: siebie, żeby móc nawiązać bliż
- Page 72 and 73: czałoby wzrost roli Chin na arenie
- Page 74 and 75: problemem wewnętrznym tego państw
- Page 76 and 77: Chiny otwarte na świat i ściśle
- Page 78 and 79: oraz wzmacniają jej pozycję w św
- Page 80 and 81: gdy kryzys się zaczynał. Jak traf
- Page 82 and 83: z Unii, wśród polityków i obywat
- Page 84 and 85: wiedliwość społeczna. Europa bud
- Page 86 and 87: w czerwcu 2012 roku nowym raporcie
- Page 88 and 89: nej wymiany towarowej ChRL z całą
- Page 90 and 91: finansowym w skali globalnej 32 , a
- Page 92 and 93: W przeszłości, w ciągu setek lat
- Page 94 and 95: wiekiem Pacyfiku (America’s Pacif
- Page 96 and 97: dzy Unią Europejską a Stanami Zje
- Page 98 and 99: presja na Iran będzie bardziej sku
- Page 100 and 101: ner strategiczny i jakie cele ma re
- Page 102 and 103: Warto tutaj dodać, że powołany d
- Page 104 and 105: W opublikowanym 3 marca 2010 roku k
- Page 106 and 107: W dobie globalizacji i budowy noweg
- Page 108 and 109: tycki pozostanie bastionem dobrobyt
- Page 110 and 111: Zachód mógł stawić czoła wyzwa
- Page 112 and 113: ZakończenieSystem euroatlantycki,
- Page 114 and 115:
BibliografiaDokumenty publikowaneAc
- Page 116 and 117:
Buchman T., Burzliwy pokój. Histor
- Page 118 and 119:
Jaskólski A., Legitymizacja w Unii
- Page 120 and 121:
Müller-Härlin B. (red.), Globar G
- Page 122 and 123:
Toynbee A., The Word Afyer the Peac
- Page 124 and 125:
Hryniewicz J.T., Światowe przywód
- Page 126 and 127:
Świtalski A., „Międzyepoka” i
- Page 128 and 129:
Wroński P., Czego MON nie kupi za
- Page 130:
Seria: System euroatlantycki w wiel