System euroatlantycki przed i po zakończeniu zimnej wojny. Istota ...

wola, można wprawdzie odnaleźć u poszczególnych jednostek, ale już nie na płaszczyźniepolitycznej 16 .Tymczasem Chiny, w przeciwieństwie do Stanów Zjednoczonych i wielu państwdemokratycznych zachodniej Europy rozwijają się w szybkim tempie, mając jedyniesilną władzę (państwo). Wielu ekspertów zastanawia się, czy ta sytuacja może trwaćna dłuższą metę? Czy Chiny mogą utrzymać obecny poziom wzrostu gospodarczegoi zachować stabilność polityczną przy braku zarówno rządów prawa, jak i odpowiedzialnościpolitycznej? Czy wyzwolona przez wzrost gospodarczy mobilizacja społecznazostanie zduszona siłą przez autorytarne państwo, czy też doprowadzi do niepowstrzymanychżądań demokratycznej odpowiedzialności? Czy demokracja może się pojawićw kraju, w którym równowaga między państwem (władzą) a społeczeństwem przez takdługi czas przechylona była w stronę tego pierwszego? Czy Chiny mogą rozszerzaćgranice nauki i techniki bez praw własności zachodniego typu oraz wolności osobistej?I czy Chińczycy będą nadal wykorzystywać władzę polityczną dla napędzania rozwojuw sposób niedostępny dla demokratycznych, praworządnych społeczeństw? 17 .Na te i inne pytania spróbuję dać odpowiedź w dalszej części niniejszego opracowania,choć nie są to pytania łatwe. Również do łatwych nie należy pytanie o przyszłośćdemokracji liberalnych, na których opiera się większość państw współczesnego światana czele ze Stanami Zjednoczonymi, a które – jak już wspominałem – borykają siędziś z coraz większymi problemami społecznymi (bezrobocie), gospodarczymi (kryzysyfinansowe i gospodarcze) i międzynarodowymi (wojny, konflikty) 18 .Biorąc po uwagę wspomniane zjawisko „recesji demokratycznej”, które nasila sięod połowy pierwszego dziesięciolecia XXI wieku, a co rodzi wiele problemów w państwachdemokratycznych, nigdzie nie jest powiedziane, że sukces odniesiony przezspołeczeństwo i jego kraj w pewnym momencie dziejowym musi być trwały. Ta samauwaga dotyczy Unii Europejskiej i innych pozapaństwowych uczestników współczesnychstosunków międzynarodowych. Choć demokracja liberalna uchodzi dziś zanajbardziej efektywną formę rządów, jej legitymizacja uzależniona jest od dalszychosiągnięć. Osiągnięcia te zależą z kolei od tego, czy jest ona zdolna zachować odpowiedniąrównowagę między zdecydowanymi działaniami ze strony państwa, gdy jesttaka potrzeba, a indywidualnymi swobodami, które są podstawą jej demokratycznej16 Patrz: U.J. Hauser, Der Westen kann mithalten. Doch im Wettbewerb mit China Essen Deutschland unddie USA ihre Demokratie reformiieren, „Die Zeit”, 30 IX 2012; R. Kagan, Powrót historii koniec marzeń,Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2009.17 Patrz: F. Fukuyama, Historia ładu politycznego. Od czasów przedludzkich do rewolucji francuskiej, DomWydawniczy REBIS, Poznań 2012, s. 534.18 Patrz: S. Kadelbach (Hrsg.), Nach der Finanzkriese, Nomos Verlag, Badan-Baden 2012, s. 17, 30;M. Guzek (red.), Ekonomia i polityka w kryzysie. Kierunki zmian w teoriach, Uczelnia Łazarskiego, ISPPAN, Warszawa 2012; R. Kuźniar (red.), Kryzys 2008 a pozycja międzynarodowa Zachodu, WydawnictwoNaukowe SCHOLAR, Warszawa 2011; Ch. Hobson, Liberal democracy and beyond: extending the sequencingdebate, [w:] „International Political Science Review”, Volume 33, Number 4, September 2012,s. 441–454; H. Patomaki, Democracy promotion: Neoliberal vs. social democratic “telos”, [w:] C. Hobsonand M. Kurki (eds), The Conceptual Polities of Democracy Promotion, Routledge, London 2011.55