System euroatlantycki przed i po zakończeniu zimnej wojny. Istota ...

W teorii stosunków międzynarodowych funkcjonuje teza – moim zdaniem dośćdyskusyjna, a mianowicie, że tylko mocarstwa i supermocarstwa są zdolne do prowadzeniaaktywnej polityki zagranicznej o zasięgu globalnym. Przyjęto też, opierając sięna doświadczeniach dotychczasowych ładów międzynarodowych, że supermocarstwai mocarstwa na ogół swój wysiłek koncentrują na zarządzaniu systemem międzynarodowym,aspirując do pełnienia w nim funkcji kierowniczych i w ten sposób zapewniającsobie wpływ na jego kształt, charakter, cele i zachodzące procesy międzynarodowe 5 .Supermocarstwa i mocarstwa, w odróżnieniu od państw średnich czy małych, orientująsię na światową ekspansję gospodarczą, polityczną, kulturową, projekcję na noweobszary własnej wizji porządku międzynarodowego, własnej filozofii władzy w stosunkachmiędzynarodowych, logiki współpracy międzynarodowej, promocję własnychwartości i cywilizacyjnego posłannictwa, ale również korzystnej dla siebie logiki współpracymiędzynarodowej oraz utrzymywanie i kontrolowanie globalnej równowagi sił.Potwierdza to zachowanie Stanów Zjednoczonych na arenie międzynarodowej po1991 roku, kiedy to szybko wcieliły się w nową rolę – jedynego supermocarstwa, predestynowanegodo przywództwa światowego. Pojawiło się wówczas pojęcie świata unipolarnego,w którym ład międzynarodowy po upadku Związku Radzieckiego miał byćładem jednobiegunowym, z amerykańskim epicentrum dowodzenia. Tak się jednaknie stało i dziś nadal trwa proces kształtowania się nowego ładu międzynarodowego.Obecnie można raczej mówić o „nowym światowym nieładzie”, o „czasach globalnegochaosu” lub „wieku niepewności”. Pojawiły się bowiem nowe mocarstwa na czelez Chinami, Indiami i Brazylią, które także aspirują do przywództwa globalnego 6 .Rzeczywistość podwubiegunowego świata jest złożona, dynamiczna i – jak już wspominałem– trudna dziś do dalszego prognozowania. Środowisko międzynarodowe zmieniasię w tempie tak zawrotnym i logiką tak niepojętą, że w oczywisty sposób nie nadążająza tym politycy i badacze oraz używane przez nich pojęcia i teorie. Jakkolwiek patrzećna trendy, które ujawniły się już w polityce międzynarodowej, przyszłość świata pozostajeniełatwa do przewidzenia. Pojawiają się bowiem na scenie międzynarodowej nowi aktorzyi mamy wciąż do czynienia z procesem kształtowania się „nowej architektury światowej”.s. 16–19; J. Bryła, Strefy wpływów w stosunkach międzynarodowych. Aspekt teoretyczny i praktyczny naprzykładzie supermocarstw, Wydawnictwo UAM, Poznań 2002.5 Patrz: A. Bógdał-Brzezińska, Mocarstwowość w teorii stosunków międzynarodowych, [w:] M. Sułek,J. Simonides (red), Państwo w teorii i praktyce…, s. 89–114; P. Kennedy, Mocarstwa świata, Książkai Wiedza, Warszawa 1994; J. Stefanowicz, Ład międzynarodowy. Doświadczenie i przyszłość, ISP PAN,Warszawa 1996; J.S. Nye, Softpower. Jak osiągnąć sukces w polityce światowej, Wydawnictwa Akademickiei Profesjonalne, Warszawa 2007; R. Aron, Pokój i wojna między narodami, Centrum im. AdamaSmitha, Warszawa 1995.6 Patrz: B. Mrozek, S. Bieleń (red.), Nowe role mocarstw, Wydział Dziennikarstwa i Nauk PolitycznychUW, Warszawa 1996; P. Ostaszewski, Międzynarodowe stosunki polityczne, KiW, Warszawa 2008;J. Wiśniewski, K. Żodź-Kuźnia, Mocarstwa współczesnego świata – problem przywództwa światowego,Wydawnictwo Naukowe, Poznań 2008; A. Włodkowska, Mocarstwowość w polityce zagranicznej państw,[w:] R. Zięba (red.), Wstęp do teorii polityki zagranicznej państwa, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń2004, s. 170–175; T. Łoś-Nowak (red.), Polityka zagraniczna. Aktorzy. Potencjały. Strategie, WydawnictwoPoltext, Warszawa 2011, s. 9–14.50