System euroatlantycki przed i po zakończeniu zimnej wojny. Istota ...

władz, jak i społeczeństwa amerykańskiego pełnieniem roli przywódcy i lidera orazwynikające z tego tytułu tendencje izolacjonistyczne.. Do czynników zewnętrznychzaś można zaliczyć pojawienie się na arenie międzynarodowej nowych ośrodków władzy(mocarstw wschodzących), dysponujących podobnym potencjałem gospodarczymi militarnym co Stany Zjednoczone 7 .Niemniej ważnym elementem mogącym przyczynić się do osłabienia obecnejpozycji Stanów Zjednoczonych będą też w przyszłości – jak zauważa Josef Joffe –działania pozostałych potęg światowych, zwłaszcza Chin, Indii, Japonii, Rosji i UniiEuropejskiej, które będą zmierzały jeśli nie do zlikwidowania, to do ograniczeniaprzewagi posiadanej przez Stany Zjednoczone. Przekonanie o takim rozwoju wydarzeńw przyszłości wynika z przeświadczenia, że żaden międzynarodowy układ sił nietoleruje w dłuższym okresie dominacji jednej ze stron nad pozostałymi uczestnikamistosunków międzynarodowych. Autor ten przyznaje jednak, że obecnie mało prawdopodobnejest wystąpienie któregoś z pozostałych mocarstw lub ich koalicji przeciwkoStanom Zjednoczonym. Głównym powodem tego jest wciąż duża przewaga Amerykiw posiadanym potencjale wojskowym i stosunkowo duże zróżnicowanie potęgi wśródpozostałych mocarstw. Ponadto żadne z nich nie ma obecnie podstaw do posiadaniawyraźnych ambicji zostania nowym hegemonem 8 .Niezależnie od trafności powyższej teorii, zwraca ona uwagę na możliwość zmniejszaniasię przewagi Stanów Zjednoczonych w polityce międzynarodowej nie tylko naskutek procesów zachodzących w ich wnętrzu czy stopniowej ewolucji całego systemumiędzynarodowego, ale również umyślnych działań pozostałych mocarstw, mającychna celu realizację ich własnych celów czy aspiracji.Obok starych, jeszcze nierozwiązanych problemów, na początku XXI wieku pojawiłysię nowe. Część tych problemów znamy, ale zaskakuje ich skala, inne są dla naszupełnie nowe. Terroryzm międzynarodowy, wojna w Afganistanie i Iraku, światowykryzys finansowo-gospodarczy, arabska wiosna ludów, państwa upadłe i tzw. bandyckie,trzęsienie ziemi i katastrofa nuklearna w Japonii, widmo rozpadu strefy euro,groźba bankructwa Stanów Zjednoczonych, czy rosnące w siłę nowe supermocarstwa,jak wspomniane Chiny, Indie, Brazylia, Rosja (tzw. grupa BRIC), a także kraje tworzącegrupę Next 11, które potencjalnie w przyszłości również mogą rozdawać kartyna arenie międzynarodowej i przesądzić o kształcie nowego ładu międzynarodowego.Jeszcze kilka lat temu były to problemy i wizje spotykane wyłącznie na kartach powieściscience fiction. Dziś zaś są to scenariusze, które należy poważnie brać pod uwagęprzy ocenie sytuacji międzynarodowej i jej prognozach na najbliższe lata. Najwyraźniejziściło się stare chińskie przekleństwo: „obyś żył w ciekawych czasach”. A żyjemy nietylko w niewiarygodnie zmiennym i nieprzewidywalnym czasie, ale wręcz w nieprze-7 Patrz: R. Haass, Rozważny szeryf. Stany Zjednoczone po zimnej wojnie, Wydawnictwo von Borowiecky,Warszawa 2004, s. 14–15. Patrz także: R. Kuźniar (red.), Porządek międzynarodowy u progu XXI wieku,Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2005.8 Ibidem. Patrz także: W. Szymborski, Międzynarodowe stosunki polityczne, Wydawnictwo Wers, Bydgoszcz2008, s. 167.21