jako „naukę o państwie jako organizmie geograficznym lub zjawisku w przestrzeni” 8 .Podobnie widzi ją Leszek Moczulski, który dowodzi, że jest to „dyscyplina naukowaz <strong>po</strong>granicza geografii, historii i nauk <strong>po</strong>litycznych, a także ekonomii i nauk s<strong>po</strong>łecznych9 . Syntezą tych definicji jest jego stwierdzenie, że „geo<strong>po</strong>lityka zajmuje się zmiennymiukładami sił na niezmiennej przestrzeni” 10 .Odwołując się do teorii cykli hegemonicznych możemy <strong>po</strong>wiedzieć, że obecnieświat znajduje się w fazie delegitymizacji <strong>po</strong>zycji Stanów Zjednoczonych na areniemiędzynarodowej 11 . Na etapie tym gra o zmianę paradygmatu światowego – z jednobiegunowegona wielobiegunowy – nie toczy się otwarcie, a <strong>po</strong>tencjalni rywale dotychczasowegohegemona (USA), czyli mocarstwa wschodzące na czele z ChRL starająsię z jednej strony czerpać korzyści z istniejącego wciąż układu sił, a z drugiej strony– <strong>po</strong>dważać go. Przy czym czynią to w s<strong>po</strong>sób <strong>po</strong>kojowy i zakamuflowany, <strong>po</strong>d takimihasłami jak harmonijny rozwój, <strong>po</strong>kojowa współpraca i bezpieczeństwo świata, a w rzeczywistościdążą do <strong>po</strong>dważenia układu międzynarodowego i <strong>po</strong>wrotu do świata wielobiegunowego,działając na wielu płaszczyznach: <strong>po</strong>litycznej, gos<strong>po</strong>darczej, finansowej,wojskowej itd. Dążą do delegitymizacji Stanów Zjednoczonych i osłabienia ich <strong>po</strong>zycjina arenie międzynarodowej, uciekając się do tzw. <strong>po</strong>kojowej strategii o<strong>po</strong>ru. Obejmujeona na przykład krytykę <strong>po</strong>lityki Stanów Zjednoczonych na forum organizacji międzynarodowych,tworzenie koalicji antyamerykańskich i obnażanie ich słabości. Działaniate czasami wspierają także sojusznicy Stanów Zjednoczonych, na przykład Francja,RFN i Turcja, a także Rosja, co wyraźnie widać było na przykładzie ich stanowiskawobec <strong>wojny</strong> domowej w Libii, czy trwającej już dwa lata <strong>wojny</strong> domowej w Syrii 12 .Przez dziesięciolecia Afryka znajdowała się <strong>po</strong>za obszarem głównego zainteresowaniaWaszyngtonu. Dziś, z uwagi na silne w Afryce struktury al. Kaidy i generowaneprzez ten fenomen zagrożenia, kontynent ten staje się jednym z ważniejszych obszaróww amerykańskiej optyce bezpieczeństwa. Długofalowe zagrożenie dla interesów StanówZjednoczonych w Afryce tworzy też rosnące tu zaangażowanie – na razie główniegos<strong>po</strong>darcze – ChRL, która szuka tutaj tanich surowców, zwłaszcza metali kolorowych,ropy naftowej i gazu. Już w lutym 2007 roku <strong>po</strong>wstało osobne amerykańskie dowództwostrategiczne: United States Africa Command (AFRICOM, które – jak sama nazwawskazuje – od<strong>po</strong>wiada za zabezpieczenie interesów Waszyngtonu w Afryce. W ramach8 Patrz: R. Kjellèn, Der Staat als Lebensform, Lipsk 1917, s. 46.9 Patrz: L. Moczulski, Geo<strong>po</strong>lityka. Potęga w czasie i przestrzeni, Bellona, Warszawa 2010, s. 49.10 Ibidem, s. 75. Tezę tę <strong>po</strong>dważa krytyk geo<strong>po</strong>lityki Roman Kużniar. Patrz R. Kuźniar, Globalizacja, geo<strong>po</strong>litykai <strong>po</strong>lityka zagraniczna, „Sprawy Międzynarodowe”, nr 1, 2000, s. 17.11 Patrz: G. Modelski, The Long Cycle of Globar <strong>po</strong>litics and the Nation-State, “Comparative Studies inSociety and History”, vol. 20, No. 2, April 1978, s. 213–236; G. Modelski, W.R. Thompson, Leading Sectorsand World Powers: The Co-evolution of Global Economics and Polities, University of South CarolinaPress, Columbia 19966, s. 128–136; R. Gilpin, War and Change in World Politics, Cambridge UniversityPress, New York 1983.12 Patrz: J. Zdanowski, Bliski Wschód 2011: bunt czy rewolucja?, Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków 2011,s. 191–203; Y. Al. Haj Saleh, Die Revolution in Syrien, „Neue Gesellschaft Frankfurter Hefte”, nr 9,2012, s. 12–16.33
afrykańskiej <strong>po</strong>lityki prezydenta Baracka Obamy, prócz działań wymierzonych bez<strong>po</strong>średniow terrorystów, zwłaszcza islamskich ekstremistów, Stany Zjednoczone udzielają<strong>po</strong>mocy lokalnym rządom również w zwalczaniu handlu narkotykami, szmuglu bronii innych procederów stanowiących zagrożenie bezpieczeństwa państwa 13 .Notabene, mimo oficjalnie głoszonej nienawiści Kaddafiego do Zachodu i vice versa –Zachodu do Kaddafiego – kraje zachodniej Europy były ważnymi partnerami w <strong>po</strong>litycezagranicznej Libii. Zaś Libia dla Francji, RFN, Włoch, a nawet Szwajcarii, Hiszpanii i Portugaliibyła cennym dostawcą taniej ropy naftowej. Warto tutaj zaznaczyć, że dla Francji,gdzie wciąż żywe są resentymenty imperialne, definiowane przez takie <strong>po</strong>jęcia jak „strefyszczególnego zainteresowania” czy „obszary żywotnych interesów”, wpływanie na sytuacjęw basenie Morza Śródziemnego oraz środkowej Afryce jest nie tylko domeną <strong>po</strong>lityków,ale i wojskowych. Dowodzą tego – tylko w ostatnich latach interwencje wojskowe w Libanie,Wybrzeżu Kości Słoniowej, Czadzie. Libii i Mali. Według oficjalnie obowiązującychdoktryn, celem francuskich sił zbrojnych i <strong>po</strong>lityki wojskowej jest obrona i ochrona terytoriumpaństwa (co przekłada się też na kilkanaście rozsianych <strong>po</strong> całym świecie „terytoriówzamorskich”), obszaru UE i NATO oraz stabilizowanie sytuacji w bez<strong>po</strong>średnim otoczeniuEuropy, wreszcie współdziałanie na rzecz zachowania <strong>po</strong>koju na świecie, ze szczególnymuwzględnieniem rejonu Bliskiego Wschodu i Zatoki Perskiej. W związku z tym Francjautrzymuje znaczne siły zbrojne, które obecnie liczą około 285 tys. żołnierzy oraz 66 tys. pracownikówcywilnych (dla <strong>po</strong>równania RFN – 185 tys. żołnierzy; Wielka Brytania – 177 tys.żołnierzy). Przewiduje się też ich dalszy rozwój w latach 2014–2025, na co francuski rządprzeznaczyć chce aż 364 mld euro. Poza tym Francja jest mocarstwem atomowym, co stwarzaosobne uwarunkowania militarne i <strong>po</strong>lityczne dla jej <strong>po</strong>lityki zagranicznej 14 .Natomiast relacje między Libią i Rosją – <strong>po</strong> upadku ZSRR – były dość ograniczone,a wcześniej, w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku Moskwa byładruga <strong>po</strong> Francji w ilości dostarczanego Kaddafiemu sprzętu wojskowego. Dopierow 2007 roku Kaddafii zatelefonował do prezydenta Władimira Putina, aby <strong>po</strong>gratulowaćmu udanej reelekcji, a pół roku później W. Putin przyjechał z oficjalną wizytądo Libii, w czasie której zostały <strong>po</strong>dpisane nowe umowy dotyczące m.in. współpracywojskowej, naukowo-technicznej, budowy linii kolejowej Syrta – Bengazi i w sprawie<strong>po</strong>kojowego wykorzystania energii jądrowej. W zamian za <strong>po</strong>dpisanie tych umówRosja zgodziła się umorzyć dług Libii. Kaddafi przy <strong>po</strong>mocy Zachodu i Rosji chciałzmodernizować Libię i w ten s<strong>po</strong>sób zapewnić sobie dalsze panowanie w tym krajuoraz umocnić <strong>po</strong>zycję na arenie międzynarodowej 15 .13 Szerzej na ten temat patrz: E. Irobi, Amerykanie gotowi na Afrykę, „RAPORT. Wojsko. Technika. Obroność”,nr 7, 2013, s. 58–61.14 Patrz: K. Kubiak, Marianna przestaje marzyć, „RAPORT. Wojsko. Technika. Obronność”, nr 5, 2013,s. 58; M. Likowski, T. Szulc, Polska, Afganistan, świat, „RAPORT. Wojsko. Technika. Obronność”, nr 7,2013, s. 16.15 Patrz: G. Joffe, E. Paoletti, Libya’s foreign Policy: drivers and objectives, The German Marshal Fund ofthe Unitet States, Washington DC 2010, s. 20–42; D. Vandewalle, Libya Since 1969. Qadhafi’s RevolutionRevisited, Palgrave Macmillan, Nowy Jork 2008, s. 160–163.34
- Page 4: Józef M. FiszerSystem euroatlantyc
- Page 10 and 11: WprowadzenieBez wątpienia, żyjemy
- Page 12 and 13: Marshalla czy budowania nowego porz
- Page 14 and 15: nego Zachodu, zdolnego do odgrywani
- Page 16 and 17: decyduje m.in. wielkość terytoriu
- Page 18 and 19: ROZDZIAŁ IGeneza systemu euroatlan
- Page 20 and 21: i pozostałych uczestników stosunk
- Page 22 and 23: władz, jak i społeczeństwa amery
- Page 24 and 25: mentu Europejskiego i instytucjami
- Page 26 and 27: pejskiej wręcz najważniejszą - w
- Page 28 and 29: stan w ogóle do osiągnięcia? Je
- Page 30 and 31: pejskiej, dla relacji transatlantyc
- Page 32 and 33: ROZDZIAŁ IIWspółczesny ład mię
- Page 36 and 37: W każdym z państw objętych „ar
- Page 38 and 39: kańską wojnę w Iraku oraz, że
- Page 40 and 41: od rosyjskiej ropy, ale pomysły pr
- Page 42 and 43: użycia sił zbrojnych poza granica
- Page 44 and 45: (wizy), neutralizacja NATO oraz pos
- Page 46 and 47: malnej koniunktury, więc państwo
- Page 48 and 49: sunków bilateralnych (w tym także
- Page 50 and 51: noczonych, zadając sobie zarazem p
- Page 52 and 53: Postępuje dalsza instytucjonalizac
- Page 54 and 55: cej się przepowiedni”, czy o to
- Page 56 and 57: wola, można wprawdzie odnaleźć u
- Page 58 and 59: czy starych sag jak „Romans trzec
- Page 60 and 61: W często spóźnionych reakcjach g
- Page 62 and 63: Jak trafnie zauważa Piotr Kłodkow
- Page 64 and 65: nego” 37 . Notabene system emeryt
- Page 66 and 67: Czy rzeczywiście tak będzie? Trud
- Page 68 and 69: widoczny staje się podział na bog
- Page 70 and 71: siebie, żeby móc nawiązać bliż
- Page 72 and 73: czałoby wzrost roli Chin na arenie
- Page 74 and 75: problemem wewnętrznym tego państw
- Page 76 and 77: Chiny otwarte na świat i ściśle
- Page 78 and 79: oraz wzmacniają jej pozycję w św
- Page 80 and 81: gdy kryzys się zaczynał. Jak traf
- Page 82 and 83: z Unii, wśród polityków i obywat
- Page 84 and 85:
wiedliwość społeczna. Europa bud
- Page 86 and 87:
w czerwcu 2012 roku nowym raporcie
- Page 88 and 89:
nej wymiany towarowej ChRL z całą
- Page 90 and 91:
finansowym w skali globalnej 32 , a
- Page 92 and 93:
W przeszłości, w ciągu setek lat
- Page 94 and 95:
wiekiem Pacyfiku (America’s Pacif
- Page 96 and 97:
dzy Unią Europejską a Stanami Zje
- Page 98 and 99:
presja na Iran będzie bardziej sku
- Page 100 and 101:
ner strategiczny i jakie cele ma re
- Page 102 and 103:
Warto tutaj dodać, że powołany d
- Page 104 and 105:
W opublikowanym 3 marca 2010 roku k
- Page 106 and 107:
W dobie globalizacji i budowy noweg
- Page 108 and 109:
tycki pozostanie bastionem dobrobyt
- Page 110 and 111:
Zachód mógł stawić czoła wyzwa
- Page 112 and 113:
ZakończenieSystem euroatlantycki,
- Page 114 and 115:
BibliografiaDokumenty publikowaneAc
- Page 116 and 117:
Buchman T., Burzliwy pokój. Histor
- Page 118 and 119:
Jaskólski A., Legitymizacja w Unii
- Page 120 and 121:
Müller-Härlin B. (red.), Globar G
- Page 122 and 123:
Toynbee A., The Word Afyer the Peac
- Page 124 and 125:
Hryniewicz J.T., Światowe przywód
- Page 126 and 127:
Świtalski A., „Międzyepoka” i
- Page 128 and 129:
Wroński P., Czego MON nie kupi za
- Page 130:
Seria: System euroatlantycki w wiel