cej się prze<strong>po</strong>wiedni”, czy o to „jak przygotować się do rosnącej rywalizacji amerykańsko-chińskiejo dostęp do surowców naturalnych oraz przestrzeni kosmicznej” 9 .Państwa zachodnie zaś, na czele ze Stanami Zjednoczonymi, <strong>po</strong>siadając wszystkietrzy wyżej wymienione atuty stworzyły dzięki temu prężne gos<strong>po</strong>darki kapitalistycznei zdobyły dominującą <strong>po</strong>zycję na arenie międzynarodowej, a mimo to dziś trawi je nietylko kryzys finansowo-gos<strong>po</strong>darczy, ale również „recesja demokratyczna”. Mimo, żeStany Zjednoczone w przyszłości nadal będą – moim zdaniem – jednym z mocarstwświatowych, to jednak już wydarzenia z 11 września 2001 roku <strong>po</strong>kazały, że nie są onew stanie kontrolować świata i samodzielnie zapewnić mu bezpieczeństwa 10 .Według najnowszych danych, <strong>wojny</strong> z Afganistanem od 2001 roku i Irakiem od 2003roku kosztowały Stany Zjednoczone już 1,5 bln dolarów. Są one prowadzone na kredyt,którego obsługa <strong>po</strong>ciągnęła za sobą kolejne 0,5 bln dolarów. Walka z międzynarodowymterroryzmem od 11 września 2011 roku do dziś kosztowała Stany Zjednoczonekolejny 1 bln dolarów. W sumie więc Stany Zjednoczone od 2001 do 2012 roku na swojąkontrowersyjną <strong>po</strong>litykę bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowego wydały jużgrubo <strong>po</strong>nad 3 bln dolarów, co w efekcie <strong>po</strong>większyło dług publiczny i zagranicznytego państwa do niebotycznej kwoty <strong>po</strong>nad 16 bln dolarów. Średnio, jeden tydzień<strong>wojny</strong> w Iraku i Afganistanie kosztuje Stany Zjednoczone około 2 mld dolarów 11 .Warto może w tym miejscu przy<strong>po</strong>mnieć, że Związek Radziecki prowadził przez10 lat <strong>po</strong>dobną wojnę z Afganistanem, która kosztowała go <strong>po</strong>nad 100 mld dolarówi przyczyniła się do jego bankructwa gos<strong>po</strong>darczego, a w efekcie tego przyspieszyła upadekZSRR w 1991 roku. Związek Radziecki rozpadł się <strong>po</strong> dwóch latach od zakończenia<strong>wojny</strong> w Afganistanie. Stany Zjednoczone zaplanowały wycofanie się z Afganistanuw 2014 roku. Czy idąc za przykładem Związku Radzieckiego rozpadną się one w 2016roku? Może nie. Trudno dziś <strong>po</strong>wiedzieć, ale ich bankructwo gos<strong>po</strong>darcze może staćsię faktem. Kraj ten w 2012 r. miał deficyt budżetowy przekraczający 7% PKB i długpubliczny brutto wynoszący <strong>po</strong>nad 100% PKB. Taki czarny scenariusz dla Stanów Zjednoczonychzakłada m.in. były ekonomista Międzynarodowej Komisji Handlu USA PeterMorici, profesor z Robert H. Smith School of Business Uniwersytetu Maryland. Głosion, że gigantyczny program stymulacji Fedu skończy się katastrofą finansową, gdyż s<strong>po</strong>wodowałon pasywność prezydenta i Kongresu, utrzymując przez pięć lat sztucznie zaniżonestopy procentowe, a teraz drukując pieniądze, za które skupuje obligacje o rocznejwartości 1 bln dolarów. Jego zdaniem, rekordowo niskie stopy doprowadzą do kolejnegokryzysu, bowiem wszystkie pieniądze, które Fed <strong>po</strong>mpuje w rynek, przełożą się nawzrost inflacji. Fed przestanie w końcu sku<strong>po</strong>wać obligacje i przywróci stopy do normal-9 Patrz: China’s Foreign Policy and “Soft Power” in South America, Asia and Africa: A Study Prepared forthe Committee on Foreign Relations, United States Senate, Congressional Research Service, Washington2008.10 Patrz: S. Koschut, Die Grenzen der Zusammenarbeit. Sicherheit und transatlantische Identität nach demEnde des Ost-West-Konflikts, Nomos Verlag, Baden-Baden 2010, s. 82–104; O. Jacobi, Post-AmerikanischeKonstellation, „Neue Gesellschaft Frankfurter Hefte”, nr 1/2, 2013, s. 18–23.11 Patrz: „New York Times”, 12 IX 2011; Rekordowy dług USA, „Gazeta Wyborcza”, 6 IX 2012.53
nego <strong>po</strong>ziomu, a rynki finansowe znowu się załamią – ostrzega Peter Morici 12 . Podobnąteorię lansuje Peter Schiff, prezes Euro Pacific Capital twierdząc, że gos<strong>po</strong>darka USA<strong>po</strong>nownie wpadnie w recesję, a Fed nie ograniczy programu skupu obligacji, ale go<strong>po</strong>szerzy. W rezultacie „gos<strong>po</strong>darka USA znowu stacza się ku recesji. To, co widzimy,to fałszywe ożywienie. (…) Będziemy świadkami nowej bańki na rynku nieruchomości.Bezrobocie <strong>po</strong>nownie wzrośnie <strong>po</strong>wyżej 8%. Zanim Fed zacznie ograniczać QE, będziemusiał wywiesić białą flagę i zmienić zdanie, przyznając się do błędu, że QE nie zadziałało”13 . Wtóruje mu noblista Paul Krugman, który głosi, że „gos<strong>po</strong>darka USA wciąż jest„ dołku”, gdyż „Fed narobił więcej złego, niż sobie zdaje sprawę” 14 . Jeszcze dalej idzieIvan Krastev, który pisze, że: „(…) globalna hegemonia Stanów Zjednoczonych nie jesttrwała, a proces upadku <strong>po</strong>tęgi Ameryki jest nieodwracalny. Rosjanie skłonni są widziećw obecnym kryzysie światowej <strong>po</strong>tęgi Ameryki analogię do kryzysu <strong>po</strong>tęgi sowieckiejw latach 80. ubiegłego wieku. Media rosyjskie określają <strong>po</strong>rażkę w Iraku mianem „amerykańskiegoAfganistanu”. Zdaniem rosyjskich komentatorów, konflikt Waszyngtonuz europejskimi sojusznikami <strong>po</strong> amerykańskiej inwazji na Irak świadczy o rozpadzienieformalnego imperium amerykańskiego w Europie. Niedawny kryzys na rynku hi<strong>po</strong>tecznymi bankowym w Stanach Zjednoczonych <strong>po</strong>strzegany jest w Rosji jako sygnałfundamentalnej słabości gos<strong>po</strong>darki amerykańskiej” 15 .Mimo, że również coraz więcej amerykańskich ekspertów uznaje <strong>po</strong>ziom zadłużeniatego kraju jako największe zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego, to w rzeczywistościjest ono nieco mniejsze niż w przypadku wielu państw należących do UniiEuropejskiej. Poza tym Stany Zjednoczone <strong>po</strong>siadają znacznie bardziej dynamicznąi elastyczną gos<strong>po</strong>darkę, młodszą i wciąż szybko rosnącą <strong>po</strong>pulację oraz ogromnezłoża niekonwencjonalnych surowców energetycznych, których wydobycie dynamiczniedziś rośnie. Dlatego też – moim zdaniem – będą one w stanie w przyszłości spłacićswoje długi, ale m.in. kosztem wyższych <strong>po</strong>datków i znacznego ograniczania swojejaktywności na arenie międzynarodowej.11 września 2001 roku Stany Zjednoczone musiały <strong>po</strong>godzić się nie tylko z faktem,że można je zranić, że ich bezpieczeństwo jest zagrożone, ale także że ich gos<strong>po</strong>darcza<strong>po</strong>tęga nie jest nienaruszalna, a ta relatywna utrata ich znaczenia w świecie wywołujeu Amerykanów duży lęk, swoistą traumę. Dostrzegają bowiem, że kraje takie jakChiny, Indie czy Brazylia szybko je doganiają. Nie tylko kraje te nadrabiają straty, aletakże Stany Zjednoczone się cofają. Cały system <strong>po</strong>lityczny i s<strong>po</strong>łeczny jest tam dziśzaburzony. Cechy, które uczyniły z Ameryki <strong>po</strong>tęgę, takie jak indywidualizm i silna12 Patrz: P. Morici, Polityka Fedu załamie rynki finansowe, „Puls Biznesu”, 6 II 2013, s. 7.13 Patrz: P. Schiff, Poprawy nie widać, więc ludzie wrócą do złota, „Puls Biznesu”, 24 VI 2013, s. 11.14 Patrz: P. Krugman Fed robi więcej złego, niż mu się wydaje, „Puls Biznesu”, 24 VI 2013, s. 9.15 Patrz: I. Krastev, Kryzys <strong>po</strong>zimnowojennego ładu europejskiego, „Nowa Europa. Przegląd Natoliński”,nr 1 (8), 2009, s. 85. Por. także: B. Wiśniewski, Wybrane wątki najnowszej dyskusji nad erozją <strong>po</strong>tęgiStanów Zjednoczonych, „Sprawy Międzynarodowe”, nr 1, 2011, s. 29–46; F. Zakaria, Koniec hegemoniiAmeryki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.54
- Page 4: Józef M. FiszerSystem euroatlantyc
- Page 10 and 11: WprowadzenieBez wątpienia, żyjemy
- Page 12 and 13: Marshalla czy budowania nowego porz
- Page 14 and 15: nego Zachodu, zdolnego do odgrywani
- Page 16 and 17: decyduje m.in. wielkość terytoriu
- Page 18 and 19: ROZDZIAŁ IGeneza systemu euroatlan
- Page 20 and 21: i pozostałych uczestników stosunk
- Page 22 and 23: władz, jak i społeczeństwa amery
- Page 24 and 25: mentu Europejskiego i instytucjami
- Page 26 and 27: pejskiej wręcz najważniejszą - w
- Page 28 and 29: stan w ogóle do osiągnięcia? Je
- Page 30 and 31: pejskiej, dla relacji transatlantyc
- Page 32 and 33: ROZDZIAŁ IIWspółczesny ład mię
- Page 34 and 35: jako „naukę o państwie jako org
- Page 36 and 37: W każdym z państw objętych „ar
- Page 38 and 39: kańską wojnę w Iraku oraz, że
- Page 40 and 41: od rosyjskiej ropy, ale pomysły pr
- Page 42 and 43: użycia sił zbrojnych poza granica
- Page 44 and 45: (wizy), neutralizacja NATO oraz pos
- Page 46 and 47: malnej koniunktury, więc państwo
- Page 48 and 49: sunków bilateralnych (w tym także
- Page 50 and 51: noczonych, zadając sobie zarazem p
- Page 52 and 53: Postępuje dalsza instytucjonalizac
- Page 56 and 57: wola, można wprawdzie odnaleźć u
- Page 58 and 59: czy starych sag jak „Romans trzec
- Page 60 and 61: W często spóźnionych reakcjach g
- Page 62 and 63: Jak trafnie zauważa Piotr Kłodkow
- Page 64 and 65: nego” 37 . Notabene system emeryt
- Page 66 and 67: Czy rzeczywiście tak będzie? Trud
- Page 68 and 69: widoczny staje się podział na bog
- Page 70 and 71: siebie, żeby móc nawiązać bliż
- Page 72 and 73: czałoby wzrost roli Chin na arenie
- Page 74 and 75: problemem wewnętrznym tego państw
- Page 76 and 77: Chiny otwarte na świat i ściśle
- Page 78 and 79: oraz wzmacniają jej pozycję w św
- Page 80 and 81: gdy kryzys się zaczynał. Jak traf
- Page 82 and 83: z Unii, wśród polityków i obywat
- Page 84 and 85: wiedliwość społeczna. Europa bud
- Page 86 and 87: w czerwcu 2012 roku nowym raporcie
- Page 88 and 89: nej wymiany towarowej ChRL z całą
- Page 90 and 91: finansowym w skali globalnej 32 , a
- Page 92 and 93: W przeszłości, w ciągu setek lat
- Page 94 and 95: wiekiem Pacyfiku (America’s Pacif
- Page 96 and 97: dzy Unią Europejską a Stanami Zje
- Page 98 and 99: presja na Iran będzie bardziej sku
- Page 100 and 101: ner strategiczny i jakie cele ma re
- Page 102 and 103: Warto tutaj dodać, że powołany d
- Page 104 and 105:
W opublikowanym 3 marca 2010 roku k
- Page 106 and 107:
W dobie globalizacji i budowy noweg
- Page 108 and 109:
tycki pozostanie bastionem dobrobyt
- Page 110 and 111:
Zachód mógł stawić czoła wyzwa
- Page 112 and 113:
ZakończenieSystem euroatlantycki,
- Page 114 and 115:
BibliografiaDokumenty publikowaneAc
- Page 116 and 117:
Buchman T., Burzliwy pokój. Histor
- Page 118 and 119:
Jaskólski A., Legitymizacja w Unii
- Page 120 and 121:
Müller-Härlin B. (red.), Globar G
- Page 122 and 123:
Toynbee A., The Word Afyer the Peac
- Page 124 and 125:
Hryniewicz J.T., Światowe przywód
- Page 126 and 127:
Świtalski A., „Międzyepoka” i
- Page 128 and 129:
Wroński P., Czego MON nie kupi za
- Page 130:
Seria: System euroatlantycki w wiel