PrzeglÄ daj publikację - Biblioteka Cyfrowa Ośrodka Rozwoju Edukacji

n r 4/2008 wrzesień/październik Języki Obce W Szkoleale także dane gramatyczne są nośnikiem wiedzyo psychice, sposobie postrzegania rzeczywistości,metodach rozumowania danych społeczności (np.użycie czasu teraźniejszego, przeszłego i przyszłegow języku pols kim w opozycji do stosowaniakilkunastu czasów w języku francuskim, używanieliczebników w językach indoeuropejskich i innych).Zgodnie z hipotezą E. Sapira i B. Whorfa rzeczywistośćjest postrzegana przez pryzmat danego języka,czyli świat jest różny w różnych językach. Cowięcej, ze względu na odrębności gramatyczne i semantycznew przekład zawsze wkrada się elementfałszu. Warto dodać, że w swoich badaniach etnolingwiści sięgają często do etymologii, traktując jąjako punkt wyjścia do badań. E. Łuczyński i J. Maćkiewicz(2000:115-116) odwołują się do polskiegosłownictwa związanego z morzem – ich źródłotkwi poza rzeczywistością morską, co daje informacjęo lądowym trybie życia naszych przodków, np.udać się w morze (analogicznie: udać się w drogę),przebyć morze (analogicznie: przebyć szmat drogi).Podobne obserwacje można poczynić w przypadkujęzyka francuskiego: un bâtiment (tu: okręt), gouvernerun bateau (tu: sterować), prendre la mer (tu:wypłynąć), le bateau part (tu: wypłynąć).Inną kwestią kognitywną, którą zajmuje sięetno ling wistyka, jest metaforyzacja świata. Zjawiskaniedostępne naszym zmysłom i abstrakcyjne przybliżamysobie, często nieświadomie, za pomocąmetafor. Są one również niezbędnym narzędziemw poznawaniu świata. Dla ilustracji posłużmy sięcytatem: „(…) po pierwsze, język współczesnej naukiprzestał być uważany za ostoję obiektywizmu i rzeczowości,po drugie, są dowody na to, że nigdy takinie był, po trzecie, filologia – jako krewna filozofii –zawsze była dziedziną szczególnie podatną na metaforycznei obcojęzyczne wpływy (…)” (Korwin-Piotrowska2006:117-118). By przybliżyć powyższestwierdzenie, odwołajmy się do kilku przykładówz języka polskiego i francuskiego: zacisnąć zęby/serrerles dents, wyciągnąć do kogoś dłoń/tendre la mainà quelqu’un, podbić czyjeś serce/conquérir le cœurde quelqu’un. Wyrażenia te nie są atrybutem literaturypięknej, ale stanowią element codziennejkomunikacji. Specjalistom od nauczania języka obcegomoże jednak nastręczać pewną trudność to,w jaki sposób przekazać te ukryte w metaforachtreści i ułatwić ich zrozumienie.Z metaforą jest związane wykorzystywane w nauczaniujęzyków, między innymi w młodszych grupachwiekowych, zjawisko synestezji (gr. syn – razem,aisthesis – czucie, postrzeganie), polegające nakojarzeniu ze sobą wrażeń pochodzących od różnychzmysłów, na przykład dźwięków z kolorami,dźwięków z ich zapisem, zapachów ze smakami itp.Z synestezją będą mieć też do czynienia uczniowiedokonujący analizy poezji, zwłaszcza symbolistycznej(np. sonety Baudelaire’a i Rimbauda).Konkluzją płynącą dla dydaktyki z opisu przedmiotubadań etnolingwistyki jest potrzeba ciągłegouświadamiania uczniom, że system językowy,podobnie jak moda, sposób spędzania wolnegoczasu lub filmy, jest zwierciadłem i klasyfikatoremświata języka docelowego. Słowo amertume nierówna się polskiemu słowu gorycz, przymiotnikméchant zawiera w sobie więcej znaczeń niż polskiwyraz złośliwy, état to nie tylko stan itd. „Człowiekjest tyle razy człowiekiem, ile zna języków” –powiedział J.W. Goethe. Słowa, konstrukcje gramatyczne,zdjęcia towarzyszące tekstom, układartykułu, nie mówiąc o poruszanych tematach,pozwalają na rekonstrukcję świata kultury docelowej.Taka całościowa wizja umożliwia równoczesnedoskonalenie licznych kompetencji, wśródktórych należałoby wymienić zwłaszcza: wiedzęfaktograficzną na temat interesującego nas kręgukulturowego (choć często z odniesieniem do innychkultur, przez co wzbogaceniu ulega wiedzao świecie sensu largo), wiedzę społeczną, do atrybutówktórej należą m.in.: system wartości, rytuały,warunki życia, stosunki międzyludzkie, orazwynikającą z nich wiedzę proceduralną, określonąmianem know-how, dzięki której uczeń będziezdolny do funkcjonowania w danym kręgu kulturowymz racji posiadanej wiedzy społecznej. Analizaetno ling wis tyczna pozwala również wpływaćna postawy i poglądy (np. wykształcenie umiejętnościrelatywizowania dotychczasowego punktuwidzenia), na style poznawcze (np. doskonaleniekompetencji analitycznych) i na indywidualne cechyosobowości (np. rozwijanie pewności siebiew komunikowaniu się w języku obcym dzięki lepszemuzrozumieniu kontekstu). W końcu wydajesię, że zachęcanie uczniów do samodzielnegodedukowania znaczenia, na przykład obcojęzycznychwyrazów złożonych i istniejących w języku23