Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
DÜNYA<br />
DÜNYA<br />
göre, ABD’nin Wyoming eyaletinde bulunan<br />
“Fellowstone Millî Parkı’nın” gayzerleri altında<br />
30 km genişliğinde 70 km uzunluğunda bir lav<br />
gölü vardır. Bu ise saatli bomba gibi bir yanardağdır.<br />
Kıtaların üzerinde bulunduğu levhaların<br />
hareketi ile bu lav gölü devamlı genişliyor ve<br />
yoğunlaşıyor.<br />
Yeraltında biriken lav yüzünden yeraltı suları<br />
ısınıyor. Binlerce yıl önce meydana gelen<br />
yanardağ, yıllardır uyuyor. Yanardağın ağzı<br />
dev volkanik kayalarla doludur. Şâyet patlarsa<br />
yüz-binlerce ton lav akacak, killer ve duman<br />
güneş ışınlarının dünyaya ulaşmasını önleyecek.<br />
Atmosfer soğuyacaktır. Volkanik kış milyonlarca<br />
insanın ölümüne sebeb olacaktır.<br />
Yanardağ uzmanı Hazel Rymen’e göre; patlamanın<br />
şimdiye kadar gerçekleşmesi gerekiyordu.<br />
Sebeb olacağı iklim değişikliği korkunç<br />
olurdu. Stratosfere kadar varan volkanik killer<br />
ve kükürt bulutları, güneş ışınlarının yeryüzüne<br />
ulaşmasını engelledi.<br />
Yellowstone Milli Parkı’nda 84 gazyerden,<br />
“Arı kovanı” adı verilen sularını 70 metre yükseğe<br />
fışkırtır.<br />
İtalya’nın Vezüv yanardağının altında da bir<br />
lav gölü vardır. (Kaynak: Bild Gazetesi)<br />
ETNA YANARDAĞI<br />
Ekim 2002’de Sicilya’daki Etna yanardağı<br />
200 deprem 5,4 – 5,3 catania yakını 200 m<br />
yüksekliğe kil ve kum fışkırttı.<br />
Etna Yanardağı’nın 3350 metre, 1900 metre<br />
ve 2500 metre derinliklerinde kırıklar oluştu.<br />
2,5 milyon yıldır patlıyor.<br />
Afrika katı tabanının Avrupa ile birleştiği<br />
noktada M.Ö. 1500’den bu yana 200 defa patladı.<br />
En büyük patlama 1669’da. 400 yıldır alev<br />
nehri.<br />
Etna, Yunan dilinde “yanıyorum” demek.<br />
Pompei’yi yakan Vezüv gibi tahmin edilemez<br />
bir yanardağ olmaya başladı.<br />
Antarktika’da okyanus yüzeyinin 275 metre<br />
aşağısında aktif olduğu düşünülen bir volkan<br />
bulundu. Kıtadan kopan Larsen B dev buz kütlesinin<br />
araştırması sırasında ortaya çıktı.<br />
Türkiye’de şu anda aktif yanardağ yoktur ve<br />
geçmişte faal olanlar uykudadır.<br />
Son yıllarda Filipinler’deki “Mayon”, Sicilya’daki<br />
“Etna” yanardağlarının faaliyetleri 30<br />
misli arttı.<br />
İzlanda’daki “Hekla” 9 yıllık uykudan sonra,<br />
Meksika’daki “Ateş volkanı” 40 yıllık uykudan<br />
sonra faaliyete geçmişlerdir. (29 ŞUBAT 2000<br />
HÜRRİYET GAZETESİ)<br />
Prof. Dr. Ahmet Şevket Çataklı “İtalya’daki<br />
Vezüv yanardağı yakında faaliyete geçecek.<br />
Bu oluşumda Türkiye’nin batısını, özellikle de<br />
Marmara Bölgesi’ni rahatlatacak.<br />
Dünya’da, 550’si yeryüzünde diğerleri deniz<br />
dibinde olmak üzere 1500 aktif volkan var. Bu<br />
yanardağlar her an faaliyete geçebilir. Bu durumu<br />
hiçbir teknoloji engelleyemez. Endonezya’da<br />
250 aktif volkan vardır.<br />
1883 yılında Karakatou’daki patlamada 160<br />
köy yok oldu. Meydana gelen tsunamide 36<br />
bin kişi boğuldu. 1991’de Filipinler’de Pinatubo<br />
dağının patlaması 20. yüzyılın en sert patlaması<br />
oldu. (ORTADOĞU BiLiM TEKNiK 13<br />
OCAK 1999)<br />
18 Mayıs 1980 tarihinde patlayan St. Helen<br />
Yanardağ’ı patlamak üzeredir. Ekim 2004’de<br />
sarsıntılar devam etmektedir. Binlerce kişi göç<br />
etmiştir. Bu yanardağ Washington eyaletindedir.<br />
DÜNYAYI VE<br />
İNSANLIĞI TEHDİT<br />
EDEN MUHTEMEL<br />
TEHLiKELER<br />
GÖKTAŞLARI<br />
İri madde parçaları olup atmosfere girince<br />
sürtünme sebebiyle yere düşmeden toz ve<br />
gaz halinde buharlaşır. Çok sayıda gök taşı<br />
düşmüştür. Bazıları, büyük bir kenti yok edecek<br />
ölçülerdedir. Her yıl yüzlerce büyük göktaşı<br />
dünyaya teğet geçiyor. En küçük olanı 300<br />
metrekare. Dünyaya çarparsa 5 km uzunluğunda<br />
krater açar.<br />
ASTEROiDLER<br />
Güneş etrafında dönen gezegene benzeyen<br />
küçük cisimlerdir. Çoğu Mars ile Jüpiter arasında<br />
olup güneş etrafında elips şeklinde farklı<br />
yörüngelere sahiptirler. 1600’den fazla asteorid<br />
yörüngesi tespit edilmiş ve binlercesi gözlenmiştir.<br />
Bunlardan ondan fazlası Dünya’yı<br />
tehdit etmektedir. 1937 yılında Hermes asteoridi<br />
Dünya’nın 800 bin km yanından geçti.<br />
1937’den sonra görülmedi. Asteoridlerde yerçekimi<br />
azdır. Dünya’da 45 kilo gelen bir cisim<br />
asteoridde 1, 8 kilodur.<br />
KUYRUKLU YILDIZLAR<br />
Kuyruklu yıldızların hareketleri düzenli değildir.<br />
Bir gezegene, uyduya ve dünyaya çarpabilir.<br />
1994 yılında Jüpiter’e çarpan bir kuyruklu<br />
yıldız 5 bin kilometrelik bir çukur açtı. Dünya<br />
için milyonlarca insanın ölümü demektir. 1908<br />
yılında küçük bir kuyrukluyıldız Sibirya’nın 10<br />
bin metre yukarısında havada infilak etti. 1910<br />
yılında Dünya, Halley kuyruklu yıldızının kuyruğunun<br />
içinden geçti.<br />
KARADELiKLER<br />
Güneş sistemine uzaydan yabancı cisimler<br />
girebilir. En tehlikeli olanı kara deliktir. Mini bir<br />
kara delik, dünyaya teğet geçerse, dünyanın<br />
ona bakan yüzünde gerilme olur. Okyanusların<br />
suları yükselir. Dünyaya çarparsa yerkabuğunu<br />
parçalar. Dünyanın bir yüzünden girip diğer<br />
yüzünden çıkar. Dünya maddesini buharlaştırır<br />
ve bir tünel açar. Geçtiği yerlerdeki maddeleri<br />
yutar. Mini kara delik dünyadan çıkınca, gerısinde<br />
kalan tünel iç basınçla kapanır ama bu<br />
büyük felaketlere sebeb olur.<br />
BUZUL ÇAĞI TEHLiKESİ<br />
Her an gerçekleşebilir. En son buzul çağı 10<br />
bin yıl önce gerçekleşti. Bilim adamlarına göre,<br />
buzul çağının ılıman devresi içindeyiz. 10 bin<br />
yıl önce göktaşı ya da yanardağı ile kül ve gaz<br />
bulutları güneş ışınlarına engel oldu. Yeryüzü<br />
soğudu. Risk, 10’da 6. galaksinin yer aldığımız<br />
eteklerinde toz ve gaz bulutları bulunmaktadır.<br />
Güneş galaktik merkez etrafındaki yörüngesinde<br />
dönerken bu bulutların içine girebilir. Bulutlar<br />
yoğun olmadıkları için bizi zehirlemezler<br />
ancak bu bulutların yüzde biri tozdan meydana<br />
gelmiştir.<br />
Bu durumda yeryüzüne normalden daha az<br />
güneş ışığı gelecek ve yeryüzünün yüzey sıcaklığı<br />
azalacaktır. Böylece yazlar azalacak ve<br />
kışlar artacaktır. Kışın yağan karların tamamı<br />
yazın erimeyecek ve kar kalınlığı her yıl artacaktır.<br />
Artan karlar buz haline dönüşecek ve<br />
güneşten gelen ışığın yüzde doksanı yansıtılacaktır.<br />
Buz örtüsü genişledikçe güneş ışığı daha<br />
fazla yansıtılacak ve daha az soğurulacaktır.<br />
Yeryüzünün sıcaklığı azalacak ve bir buzul<br />
devri başlayacaktır. Toz ve gaz bulutlarından<br />
çıktığımızda ise buzullar geri çekilecektir. Her<br />
200, 250 milyon yılda bir ciddi bir devir meydana<br />
gelmektedir.<br />
YERKABUĞUNUN HAREKETİ<br />
Tektonik düzlüklerin hareketi sırasında<br />
yerkabuğundaki çatlaklardan erimiş kayalar<br />
fışkırır ve çıkan lavlar geniş bir alana yayılır.<br />
Düzlükler hareket ettiği zaman yeryüzü titreşir<br />
ve deprem meydana gelir. Düzlükler bir yüzyıl<br />
142 143
Change language