You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
FEZA-2<br />
FEZA-2<br />
Kanada’nın Sudbury bölgesinde, yerin 2 bin<br />
metre altındaki gözlemevinde çalışan uluslar<br />
arası ekip, “güneş nötrinoları”nın sadece üçte<br />
birinin Dünya’ya gelirken “elektro olma özelliğini”<br />
koruduğunu, diğerlerinin değiştiğini ortaya<br />
çıkardı.<br />
Şimdiye dek bilinen en küçük parçacıklar<br />
olan nötrinolar, elektrik yükü taşımıyorlar ve<br />
kütleleri olağanüstü az. Maddenin içinden rahatlıkla<br />
geçebiliyorlar, bunu yaparken iz bırakmıyorlar.<br />
insan vücudundan saniyede milyarlarca<br />
nötrino geçiyor. Varlıkları ilk kez 1931’de<br />
Avusturyalı fizikçi Wolfgang Pauli tarafından<br />
öne sürülen ve 1956’da deneysel olarak kanıtlanan<br />
nötrinolar üçe ayrılıyo: Güneş nötrinoları,<br />
muon ve tau.<br />
Kozmik etkilerden uzak olabilmek için<br />
yeraltında çalışan uzmanlar, gözlemlenen<br />
elektro nötrinolarının sadece üçte birinin<br />
dünyaya ulaştığını, geri kalanınsa daha az bilinen<br />
“muon” ve “tau”ya dönüştüğünü, yüzde<br />
99.9999’ kesinlikle hesapladı.<br />
Biçim değiştiren nötrinolarla ilgili bu oran,<br />
evrenin ve onun büyük bölümünü oluşturduğu<br />
düşünülen karanlık maddenin kütlesi ile niteliklerinin<br />
hesaplanmasını kolaylaştıracak.<br />
EN UZAK GEZEGEN<br />
Hürriyet 27 Nisan 2004<br />
Dünyamıza en uzak gezegen belirlendi Yeni<br />
Zelandalı bilim adamları, şimdiye kadar tespit<br />
edilen en uzak gezegeni belirlediklerini açıkladılar.<br />
Güneş sistemi’ndeki Jüpiter gezegeni<br />
büyüklüğündeki gezegen, Dünya’dan 17 bin<br />
ışık yılı uzaklıkta bulunuyor.<br />
Yeni tespit edilen ve Dünya’ya en uzak konumda<br />
bulunan gezegen, sönük bir “cüce yıldız”ın<br />
etrafında dönüyor. Güneş Sistemi’nin en<br />
büyük gezegeni Jüpiter’in 1,5 katı kütleye sahip<br />
gezegen, kendi yıldızına Dünyagüneş mesafesinin<br />
üç katı uzaklıkta bulunuyor.<br />
Gezegenin gözlemlenmesi, Einstein’ın izafiyet<br />
Teorisi’nde öngördüğü şekilde gerçekleşti.<br />
Gezegen, kendinden uzakta bulunan bir yıldızı<br />
arkasına alarak Dünya’nın önünden geçerken<br />
fark edildi.<br />
DÜNYAYA EN UZAK GALAKSi<br />
13 milyar ışık yılı uzaklıktaki galaksi<br />
Amerikalı ve Fransız gökbilimcileri, Dünya’ya<br />
en uzak galaksiyi keşfettiklerin açıkladılar. California<br />
Teknoloji Enstitürü(Caltech) ve Pireneler<br />
Gözlemevi’nde görev yapan uzmanlar, en<br />
güçlü iki teleskobun yardımıyla dünyadan 13<br />
milyar ışık yılı uzaklıktaki galaksiyi belirlediler.<br />
1 ışık yılı 10 trilyon km. caltech astronomu<br />
Richard Ellis, “Galaksinin ışığı, gökcismi 750<br />
milyon yaşındayken dünyaya yansıdı. Bu galaksinin<br />
bugüne dek dünyadan en uzak gökada<br />
olduğundan eminiz” dedi. Bu galaksi, 600<br />
km. yükseltide ilk yörünge teleskopu olarak 14<br />
yıldır görev yapan Hubble ile Hawaii Adası’nda<br />
Mauna Kea yanardağının 4 bin 205 metrelik<br />
zirvesinde kurulu Keck ikiz Teleskopları tarafından<br />
tespit edildi.<br />
UZAY VE OKSiJEN<br />
Güneş sistemi dışında ilk oksijen<br />
ABD’nin uzay çalışmalarında farklı alanlara<br />
yoğunlaşması nedeniyle gözden çıkarmaya<br />
hazırlandığı Hubble Teleskopu, önemli bir keşife<br />
imza attı. Evrenin milyarlarca yıl önceki<br />
halini görüntüleyebilen dünya yörüngesindeki<br />
Hubble teleskopu, Güneş sistemi dışındaki<br />
uzak bir gezegenin atmosferinde karbon ve<br />
oksijen buldu. Bilim adamları “Bu maddelerin<br />
bulunması Osiris adı verilen gezegende hayat<br />
olduğuna dair işaret vermiyor” dedi.<br />
AY<br />
Ay’da oksijen bulundu<br />
Alman bilim adamları, Ay’ın atmosferinin<br />
oksijen içerdiğini belirlediler. Katlenburg’daki<br />
Max Planck Enstitüsü’nde görevli bilim adamları,<br />
NASA uydusundan aldıkları veriler üzerinde<br />
yaptıkları araştırmalarının sonucunda, Ay<br />
atmosferinde oksijen, silikon ve alüminyum<br />
izleri saptadılar. Ay’ın ince bir atmosfere sahip<br />
olduğunu saptayan Apolla seferlerinin ardından<br />
1998’de yapılan bir araştırmaya kadar<br />
ise, bu atmosferin yalnızca helyum ve argon<br />
gazlarından oluştuğuna inanılıyordu. Ay atmos-ferinde<br />
varlıkları yeni saptanan elementlerin,<br />
Ay’ın yüzey katmanının güneş ışınlarıyla<br />
ısınması sonucu yayıldığı sanılıyor.<br />
DÜNYAYA EN UZAK GALAKSi<br />
ABD’nin Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü<br />
gökbilimcileri, dünyaya en uzak mesafedeki<br />
gökada (nebula) saptadı. Dünya’ya 13 milyar<br />
ışık yılı uzaklıktaki ‘Abell 2218’ adlı gökada,<br />
evrenin “karanlık çağları” olarak adlandirılan,<br />
yıldızların ve galaksilerin oluşmaya başladığı<br />
döneme ışık tutuyor. Abell 2218’i Hawaii<br />
Adası’ndaki Keck teleskopları ve Dünya’nın<br />
yörüngesindeki Hubble teleskopu sayesinde<br />
keşfeden bilim adamları, bugüne kadar, evrenin<br />
en eski dönemlerinin hayalde canlandırıldığını,<br />
gökadanın keşşyle bu döneme “gerçek<br />
bakış”ın sağlandığını söylediler. Abell 2218’in<br />
çapı 2000 ışık yılı olarak belirlendi. Güneş Sistemi<br />
ve Dünya’nın yer aldığı Samanyolu galaksisinin<br />
çapı ise 110 bin ışık yılı.<br />
EN KÜTLELi YILDIZ<br />
Hubble Uzay Teleskopu bugüne değin bilinen<br />
en güçlü yıldızı keşfetti. Bu yıldız, bize çok<br />
uzak olduğu için çıplak gözle görülemiyor: ancak,<br />
Güneş’in yaklaşık 10 milyon katı enerjiyi<br />
altı saniyede yayıyor.<br />
Pistol (tabanca) Yıldızı olarak adlandırılan<br />
bu yıldız, ilk olarak, 1990’ların başlarında Güney<br />
Afrika ve Japon astronomlar tarafından,<br />
kızılötesi teleskoplarla gözlendi. Ancak, yıldızın<br />
bu kadar büyük ve güçlü olduğu, geçtiğimizi ay<br />
Los Angeles’teki Kaliforniya Üniversitesi’ndeki<br />
astronomların Hubble ile yaptıkları gözlemler<br />
sonucu anlaşıldı.<br />
Elde edilen görüntüler, yıldızın parlak, tabanca<br />
biçiminde bir bulutsunun içinde yer aldığını<br />
gösteriyor. Yıldıza bu nedenle bu ad verilmiş.<br />
Astronomlar, bu yıldızın 1-3 milyon yıl önce<br />
oluşmuş olması gerektiğini söylüyorlar. Parlaklığı<br />
na ve yaşına 200 güneş kütlesinde olduğu<br />
ortaya çıkıyor.<br />
25000 ışık yılı uzaklıkta olduğu tahmin edilen<br />
yıldız, Samanyolu’nun merkezine yakın<br />
bir yerde bulunuyor. Çapı 300 milyon km. 500<br />
güneş kütlesi. Güneşten 10 milyon defa daha<br />
parlak. BiLiM VE TEKNiK KASIM 1997<br />
GÖRÜLMEYEN GALAKSiLER<br />
Evrende görülemedikleri için “hayalet” olarak<br />
nitelendirilen çok sayıda galaksi bulunduğu<br />
bildirildi. ABD’nin Texas eyaletindeki Austin<br />
kentinde yapılan ABD Astronomi Derneği<br />
kongresinde konuşan gökbilimciler, Hubble<br />
Teleskopu’nun uzayın derinliklerinden gönderdiği<br />
fotoğrafları inceledi ve “hayalet” galaksilerin<br />
sayısının Samanyolu gibi ışıl ışıl parlayan<br />
galaksilerden bile fazla olabileceğini kaydetti.<br />
Hemen hemen tamamen “kara madde” den<br />
oluşan hayalet gezegenler ancak Hubble teleskopu’nda<br />
olduğu gibi kızılötesi ışınlarla bakıldığında<br />
görülebiliyor. ‘Hayalet’ galaksilerin<br />
‘kara madde’ yoğunluklarının, parlak galaksilerin<br />
madde yoğunluğundan 100 kat fazla olduğunu<br />
bildiren gökbilimciler, bu tür galaksilerin<br />
evrenin erken bir döneminde ortaya çıktığını<br />
düşünüyor.<br />
Bilim adamlarına göre yıldızlar, gezegenler,<br />
kuyrukluyıldızlar ve gözle görünen galaksiler,<br />
evrenin ancak onda birini oluşturuyorlar. Henüz<br />
yapısı tam olarak anlaşılamayan “kara<br />
madde”nin ise evrenin yüzde 90’ını oluşturduğu<br />
ve galaksilerin dağılıp gitmesini engellediği<br />
sanılıyor.<br />
GAMA IŞIN PATLAMASI<br />
AMERiKA ve Avrupa’dan sonra Japonlar’da<br />
uzayın en derin noktalarına kadar ulaşacak dev<br />
bir teleskop geliştirdi. Hawaii’nin ünlü Mauna<br />
186 187
Change language