You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
FEZA-5<br />
FEZA-5<br />
ve sonunda buharlaşacak ve yok olacaktır. Güneş<br />
daha 5 milyar yıl kadar ısı vermeye devam<br />
edecek ve azalan yakıtı nedeniyle ısı azalınca<br />
güneşi büzülmekten koruyacak şey kalmayacaktır.<br />
O zaman çekim gücü ile dünyadan da<br />
küçük boya inecek ve beyaz cüce olacaktır.<br />
Yakınındaki gezegenler yok olsa da uzaktakiler<br />
etrafında dönmeye devam edecektir.<br />
Güneş bir beyaz cüceye dönüştüğünde,<br />
dünyanın yaklaşık dört katı büyüklüğünde bir<br />
cisim olacaktır. Kütlesi ise şimdiki kadar kalacaktır.<br />
Kütlesel çekim kuvveti ise bugünkünden<br />
çok daha fazla olacaktır. Bir roketin bugün<br />
güneş yüzeyinden ayrılabilmesi için 600 km/<br />
saniyelik bir hız gerektiği halde, beyaz cüce<br />
durumunda roketin hızının 3400 saniyenin üstünde<br />
olması gerekecektir. Çökme bu aşama<br />
dan sonra da devam edebilir. Bir yıldızın kendi<br />
kendini yok etme aşamasına gelebilmesi için<br />
ağır ve iri olması zorunludur.<br />
Güneş orta büyüklükteki kütlesiyle, beyaz<br />
cüce olarak kalacaktır ve bu aşamada güneşin<br />
bir bilye kadarlık kısmı milyonlarca ton ağırlıkta<br />
olacaktır.<br />
Aurora Borealis Olayı<br />
Güneş sürekli olarak atom çekirdekleri çıkarır.<br />
Bunlar büyük bir hızla bütün doğrultulara<br />
giderler. Yeryüzüne gelen parçacıkların fırtinası<br />
atmosferin üst tabakalarında etkileşime<br />
uğrayarak “kuzey ışıkları” (Aurora borealis)<br />
olayına neden olurlar.<br />
Güneş Lekeleri<br />
Güneş lekeleri fotosfer tabakasının üzerinde<br />
görülür. Bunlar karanlık görünüşlü, 4000-5600<br />
derece arası sıcaklıklarda olup daimi bir hareket<br />
içindedirler. Lekelerin genişliği 1000 ile<br />
15.000 kilometre arasında değişir. Genellikle<br />
güneşin kuzey ve güney yarıkürelerinin 45 derece<br />
enlemleri arasında çiftler halinde yer alırlar.<br />
Lekeler 11 yıllık devreler halinde çoğalırlar.<br />
Lekelerin görülmediği yıllarda dünya iklimi çok<br />
soğuk olur ve küçük buz devirleri yaşanır. Lekelerden<br />
dışarı çıkan rüzgârlar 140 milyon kilometre<br />
uzaklara ulaşabilir.<br />
Güneş Rüzgârı<br />
Güneş uzaya protonlar ve elektronlar olmak<br />
üzere parçacıklar püskürtür.<br />
Bunlar çok yüksek hızlarda her yöne dağılırlar.<br />
Elektron ve proton gibi yüklü parçacıklardan<br />
oluşan ve korona tabakasından sürekli ve<br />
şiddetli sağanak şeklindeki parçacık bombardımanına<br />
“güneş rüzgârları” denir. Bu fışkıran<br />
parçacıklar 1000 km/saniyelik bir hızla uzaya<br />
yayılırlar.<br />
Uzaydaki bütün cisimler bu rüzgârlardan et<br />
kilenir. Yayılan parçacıklar doğru atmosferimızin<br />
iyonosfer tabakasına girer ve iyonosferdeki<br />
sakin iyon gazını dalgalandırır. Bu sırada radyo<br />
yayınları aksar, dünyanın manyetik alanında<br />
sarsıntılar olur ve kutup bölgelerinde Aurora<br />
denilen acayip renkli maytaplar görülür. Güneşin<br />
bu parçacıkları püskürtmesinin nedeni<br />
henüz bilinmemektedir. Güneş rüzgârı, yıldızlararası<br />
boşlukta kaybolmadan önce güneşten<br />
50 – 100 AÜ kadar uzaklığa erişir.<br />
GEZEGENLER Merkür<br />
Merkür’ün çapı 4860 km olup Ay’ın 4,4 katıdır.<br />
Merkür’ün yüzeyindeki yerçekimi yeryüzündeki<br />
çekimin 0.4’ü, Ay’ın ise 2,3 katıdır.<br />
Merkür’ün yüzeyi Ay’ın yüzeyi gibi kraterlidir.<br />
Yapısı kayalardan oluşmuştur. Güneşe olan<br />
uzaklığı<br />
46 milyon kilometredir. Gündüzleri sıcaklık +<br />
430, geceleri ise – 170 derece olmaktadır. Bu<br />
sıcaklık farkının sebebi Merkür’de çok ince bir<br />
atmosfer tabakasının bulunması ve ince atmosferinin<br />
ısıyı koruyamamasıdır.<br />
Gezegende güneşten uzaklaşan yüzeyler<br />
birdenbire soğur. Atmosferinde helyum gazı<br />
çoğunluktadır. Gezegenden kaçış hızı 4 km/<br />
saniyedir. Bu hız atmosferi oluşturan gazları<br />
tutacak kadar büyük değildir.<br />
Merkür’ün atmosferik basıncı dünya üzerindeki<br />
basıncın milyonda biri kadardır. Merkür’ün<br />
yüzeyi derin ve keskin uçurumlarla<br />
kaplıdır ve çok sayıda kraterler bulunmaktadır.<br />
Güneş etrafındaki dönüşü 87 günde tamamlar.<br />
Kendi ekseni etrafındaki dönüşünü de 59<br />
günde yapar.<br />
Merkür’de bir gündüz 26 gün, bir gece de 26<br />
gün sürer. Merkür’de hava ve su yoktur.<br />
Venüs<br />
Dünya’nın ikiz kardeşidir. Hemen hemen<br />
aynı büyüklükte ve aynı kütlededir. Ay hariç<br />
bize en yakın gezegendir. Venüs hırçın ve ateşlibir<br />
gezegendir.<br />
Venüs’ün çapı 12.100 km’dir. Kütlesi yeryüzü<br />
kütlesinin 0.815 katı, yüzeyindeki yerçekimi<br />
ise yerin 0.90 katıdır. Güneşe olan uzaklığı 108<br />
milyon km’dir. Dünya’ya en yakın konumdaki<br />
uzaklığı 40 milyon km’dir. Venüs saat yönünde,<br />
çok yavaş olarak dönmektedir. Atmosferinin<br />
yoğunluğu yeryüzü atmosferinin 90 katıdır.<br />
Venüs, kalın ve koyu bir bulutla örtülüdür.<br />
Kütlesi, çapı ve yoğunluğu dünyaya çok yakın<br />
olmasına karşılık, Venüs ekseni etrafında 243<br />
günde döner. Dünya’nın yüzey ısısı mutlak<br />
sı-fırın 300 derece üstünde olup, Venüs’ünki<br />
ise mutlak sıfırın 700 derece üstündedir. Venüs’te<br />
su ve oksijen yoktur.<br />
Dünyanınkinden doksan kat daha yoğun<br />
olan atmosferi gezegenin yüzeyine sera<br />
(gre-enhouse) etkisi yaparak ısının her yere<br />
eşit dağılmasına neden olur. Venüs’te kutuplar,<br />
ek-vator, gece ve gündüz arasındaki sıcaklık<br />
farkı çok azdır. Atmosferinde bulunan yoğun<br />
su buharı ve karbondioksit yüzeyinin kızılötesi<br />
ısı emisyonunu hapsederek uzaya çok az ısı<br />
kaçışına neden olur.<br />
Atmosferinin yüzde %95’ini karbondioksit<br />
oluşturur. Yüzey sıcaklığı gece ve gündüz 480<br />
derecedir. Venüs’ün yüzey sıcaklığının, güneşe<br />
daha yakın olan Merkür’den daha fazla olmasının<br />
sebebi Venüs’te çok yoğun bir atmosferin<br />
bulunması ve onun sıkı bir sera etkisi yapmasıdır.<br />
Yüzeyinin altıda beşi kıtasal alan gerisini<br />
de iç denizler oluşturur. Mikrodalga yardımıyla<br />
Venüs’ün yüzeyinin haritası çıkarılmıştır.<br />
Mars<br />
Dünya’dan daha küçük olup, katı su ve çok<br />
az oksijeni vardır. Havasının % 95’i karbondioksittir.<br />
Mars kayalardan oluşmuştur. Mars’ın<br />
çapı 6790 km ve kütlesi Dünya kütlesinin<br />
0.107 katıdır.<br />
Mars Ay’dan 8,6 defa daha büyüktür. Yüzeyindeki<br />
yerçekimi Merkür’ünkine hemen hemen<br />
eşit olup, Ay’dakinden 2.27 kat fazladır.<br />
Mars, Merkür’e göre güneşten dört defa daha<br />
uzaktır. Dolayısıyla çok daha soğuktur.<br />
Mars’ta seyrek bir atmosfer bulunup, gezegende<br />
şiddetli rüzgârlar esmektedir. Mars,<br />
ekseni etrafında 24,50 saatte döner. Mars’ın<br />
ekseninin eğikliği 25.17 derecedir. Bu yüzden,<br />
Mars’ta gece, gündüz ve mevsimler Dünya’daki<br />
gibidir. Mars’ın güneş etrafında bir dönüşü<br />
687 gündür. Mevsimleri bizimkinin iki katı<br />
uzunluktadır.<br />
280 281
Change language